O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

atsetilsalitsilat kislotasi
2.
Adenilatsiklazani faollashtiruvchi vositalar: 
prostatsiklin
 
3.
Fosfodiesterazani susaytiruvchi vositalar: 
dipiridamol
4.
Turli xil vositalar: 
anturan
. 
Atsetilsalitsilat 
kislotasi 
-
 
ning 
kam 
miqdori 
trombositlar 
siklooksigenazasini qaytmas susaytiradi va siklik endoperoksidlar, hamda uning 
unumlari bo‘lgan tromboksan va prostatsiklinlar sintezini susaytiradi. Lekin 
prostatsiklinga nisbatan tromboksanning sintezini kuchliroq susaytiradi, chunki 
tomir devorlaridagi siklooksigenaza, trombositlarnikiga nisbatan salitsillat 

---

- 600 -
kislotasi ta’siriga sezgirroqdir. Dori vositaning ta’siri bir necha kun davom etadi, 
chunki trombositlar siklooksigenaza fermentini qaytmas susaytiradi. Tomir 
devoridagi siklooksigenaza esa o‘z faolligini bir necha soatdan keyin qayta 
tiklaydi. 
Shuning 
uchun 
ham 
tromboksan 
miqdorini 
kamayishi 
prostatsiklinnikiga nisbatan davomliroq. Atsetilsalitsilat kislotasining ta’siri 
yoshlarda faqat kichik dozalardagina namoyon bo‘ladi, qarilarda esa xamma 
dozalari kam qon oqish davomliligini uzaytiradi.
Prostatsiklin
 
– turg‘un bo‘lmagan birikma bo‘lganligidan, uning 
turg‘unroq analogi-karbotsiklin sintezlangan. Bu dori vositaning ta’siri infuziya 
davri va undan keyin 10 minutga davom etadi. Dori vosita tomirga 
kiritilganda,trombositlar agregasiyasini susaytiradi. Bu borada davomliroq ta’sir 
etuvchi dori vosita kerak;
Dipiridamol
 
– toj tomirlarni kengaytiruvchi vosita. Fosfodesteraza 
fermentini susaytirib, trombositlarda sAMF miqdorini oshiradi. Bundan tashqari 
trombositlar agregasiyasini susaytiruvchi adenozinning ta’sirini kuchaytiradi.
Anturan
 
– podagra xastaligiga qarshi qo‘llaniladigan dori vosita, 
agregasiyani kamaytiradi. Siklooksigenaza fermenti faolligini susaytiradi. Ta’sir 
mexanizmi aniq emas. Trombositlar membranasiga ta’sir etib, ADF va 
serotoninni ajralishini kamaytirsa kerak, chunki bu ikkalasini ham trombositlar 
agregasiyasini kuchaytiradi.