O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

simetidin
- ikkinchi avlod-
ranitidin 
- uchinchi avlod-
famotidin 
- to‘rtinchi avlod-
nizatidin 
 - 
beshinchi avlod-
roksatidin 
Ta’sir mexanizmi: adenilatsiklaza fermenti faolligi bilan bog‘liq, chunki 
H
2
-retseptorlar qo‘zg‘alsa, adenilatsiklaza faolligi ortib, hujayra ichidagi s-AMF 
miqdori ko‘payadi. Natijada me’da shilliq qavatidagi parietal hujayralarining 
sekretor faoliyati ortadi. Gistamin ta’sirida boshqa (semiz hujayralar, T-
limfotsitlar, miokard hujayralari, yog‘ hujayralari va MNS ning ba’zi 
qismlarida) to‘qimalarda ham s-AMF miqdori ortib ketadi. H
2
-retseptorlar 
blokatorlari gistaminning raqobatdosh antagonistlari hisoblanadi. Ularning 
asosiy ta’siri me’da shilliq qavatining sekretsiyasi bilan bog‘liq bo‘lib: HCl ni 
parietal hujayralarda sekretsiyalanishini keskin kamaytirishdan iborat; bunda 
HCl ning bazal sekretsiyasi ham kamayadi. Kamroq darajada pepsinogen va 
Kaslning ichki omili sekretsiyasi kamayadi. Umuman me’da shirasining hajmi 
kamayadi. HCl va pepsin sintezini kamaytirishdan tashqari H
2
-retseptorlar 
blokatorlari me’da shilliq qavatida qon aylanish tezligini kuchaytiradilar, shilliq 
ishlab chiqarilishini oshiradilar. PG (prostoglandinlar) sintezini oshiradilar. 

---

- 488 -
Me’da epiteliysi proliferatsiyasini ham kuchaytiradi. Ya’ni H
2
-blokatorlar 
nafaqat me’da shirasining tajovuzkorligini susaytiradi, balki me’da shilliq 
qavatining 
trofikasini 
oshirib, 
uni 
himoyalanish 
qobiliyatini 
ham 
kuchaytiradilar. 
9.1Jadval. 
HCl sekretsiyasini pasaytiruvchi preparatlar farmakokinetikasi 
(enteral yuborilganda).
 
Preparatlar
Biofaolligi,% 
Qonda 
maksimal 
konsentratsiya 
yig’ilish 
vaqti, soat 
Qondagi 
oqsillar 
bilan 
bog’lanishi, 
% 
“Yarim 
yashash” 
davri t
1/2, 
soat 
Sutkada 
ichiladigan 
soni 
Omeprazol 
Pantoprazol 
Lansoprazol 
50-55 
77 
70-90 
1 
2-2.5 
1-1.5 
95-6 
98 
97 
1
1
0.6-1.4 
1-2
1-2
1-2
Ranitidin 
Famotidin 
Nizatidin
Simetidin
40-60 
40-45 
>90 
60-70 
2-3 
1-3 
1-3 
0.5-1.5 
12-18 
15-20 
35 
13-25 
1.7-3
3-8
1-2
2
1-2
1-2
1-2
1-2 
Pirenzepin 
20-30 
3-4 
12 
8-20
2-3 
Mizoprostol 
>80 
0.2-0.5 
81-89 
0.5-0.9 
3-4 
H
2
–retseptorlari blokatorlarining ko‘pchiligi MNS ga yomon o‘tadi, 
chunki past lipofillikga egalar, o‘zgarmagan holda peshob tarkibida ajraladi. Bir 
qismi o‘t tarkibida ichakka tushib najas bilan ajraladi. H
2
-blokatorlar asosan 
me’da va 12 barmoqli ichakning yara kasalligida, gipergastrinemiya, ezofagit, 
peptik ezofagit, eroziv gastrit va duodenitlarda qo‘llaniladi. 

---

- 489 -