O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

Preparatlar 
Nomi 
Kiritish yo’li 
Chiqarilish shakli 
Nafasni rag’batlantiruvchi vositalar 
Etimizol - 
Aethimizolum
Enteral 0,1 g; mushak va 
tomir ichiga 0,03-0,06 g 
tabletka 0,1 gdan ampula 1% va1,5% 
eritma 3-5 ml 
Yo’talga qarshi vositalar
Kodein fosfat –
Codeini 
phosphas
Enteral 0,01 g 
Sochma 
Gloutsin gidraxlorid-
Glaucini hydrochloridum
Enteral 0,05 g 
Tabletka 0,05 gdan 
Libeksin—
Libexin
Enteral 0,1 g 
Tabletka 0,1 gdan 
Balg’am ko’chiruvchi
Termopsis o’ti 
damlamasi – 
Infusum 
herbae Thermopsidis
Enteral 15 ml 
Damlama 1:300 
Atsitelsistein — 
Acetylcysteinum
Ingalyatsiya;mushakga 
Amp. 5 i 10 ml 20% eritma Ingalyatsiya 
; amp.2 ml-10% eritma mushakga kiritiladi 
Bromgeksin— 
Bromhexinum
Ichishga 
Tabletka 0,008 gdan 
Tripsin krisstalli — 
Trypsinum crystallisatum
Ingalyatsiya; mushakga 
0,005 va 0,01 g preparat 
tutgan(qo’llashdan oldin eritiladi)ampula 
yoki flakonda 
Broxospazmda qo’llanuvchi vositalar
Eufillin -
Euphyllinum
Ichishga, rektal, 
mushakga, tomirga 
Kukun,Tabletka 0,15gdan; ampula 1 
mldan 24% eritma(mushak ichiga) va10 
ml-2,4% eritma(tomirga) 

---

- 480 -
Kromalin-natriy— 
Cromolynum- natrium
Ingalyatsiya (0,02 g) 
0,02 g kromolin-natriya ga 0,0001 
gizadrin qushilgan Kapsulalar 
Ketotifen— 
Ketotifenum
Enteral 0,001 g 
Kapsula va Tabletka 0,001 gdan 
Zaferlukast -
Zafirlucast
Enteral 0,02-0,04 g 
Tabletka 0,02 i 0,04 gdan 
Zileuton — 
Zileuton
Enteral 0,6 g 
Tabletka 0,6 gdan 

---

- 481 -
 9. Me’da va ichak tizimiga ta’sir etuvchi vositalar
 
Ko‘pgina patologik holatlarda me’da-ichak trakti a’zolarining faoliyatini 
o‘zgarishi kuzatiladi. Bu holat shubhasiz xastalikning kechishi va oqibatiga 
salbiy ta’sir ko‘rsatadi, chunki me’da-ichak trakti ovqat hazm qilish va ozuqa 
vositalarining qonga so‘rilishida muhim ahamiyatga egadir. Me’da-ichak trakti 
a’zolarining funksiyalarini buzilishini bartaraf etishda ko‘pgina dori vositalari 
qo‘llaniladi. Ular me’da va ichakning sekretsiyasi va ekskretor funksiyalari 
me’daosti bezi va jigar ekskretor faoliyatiga ta’sir etadilar.
9.1.Ishtahaga ta’sir ko‘rsatuvchi vositalar 
Ishtaha ko‘p jihatdan bosh miyaning po‘stloq qavati va limbik sistema 
funksional holatiga bog‘liqdir, chunki u gipotalamusning lateral yadrosida 
joylashgan ochlik va gipotalamusning ventromedial yadrosida joylashgan 
to‘yish (to‘qlik) markazi orqali boshqariladi. Ishtaha limbik tizim va 
po’stloqning peshona qismlari ham bunda qatnashadi. Ishtahani boshqarilishi 
asosan noradrenergik, dofaminergik va seratoninergik sistemalar va retseptorlar 
(β
1
va β
2,
α
1
adrenoretseptorlar, dofamin D
1
, serotonin 5-HT
1B
va 5HT
2C
retseptorlar) bilan bog‘liq. Organizmda ishtahani oshiradigan moddalar 
(oreksigen ta’sir): neyropeptid Y, A va B oreksinlar, grelin, GAMK topilgan. 
Ishtahani bo’g’uvchi endogen moddalar esa: leptin, a-melanotsit stimullovchi 
gormon, neyrotenzin, serotonin, tireotrop va kortikotrop gormon ishlanishini 
kuchaytiruvchi gormonlar, xolesistokinin. Ishtahani o‘zgarishi 2 xil (ortishi va 
susayishi) bo‘ladi va shunga mos ravishda uni buzilishini bartaraf etuvchi 
vositalar quyidagi guruhlarga bo‘linadi: 
1.
Ishtahani oshiruvchi vositalar (
achchiqlar, insulin, psixotrop, neyrotrop 
vositalar, anaboliklar
va boshqalar): 
2.
Ishtahani susaytiruvchi vositalar (
anoreksigen vositalar
): 
1)
Katexolaminergik sistemaga ta’sir ko‘rsatuvchi vositalar (MNSni 
qo‘zg‘atuvchilar): 

---

- 482 -

fenamin hosilalari va analoglari