|
6.4-jadval.Monoaminlarni neyronal so’rilishini ingibirlovchi
antidepressantlar farmakokinetikasi
Prepara
t
Enteral
yubori
shda
biokiri
sh%
Qonning
plazmasid
a
moddanin
g
maksimal
konsentrat
siyasi
yig’ilish
vaqti
Qon
plazmasi
ning
oqsillar
bilan
aloqasi
%
Qon
plazmasid
a
moddalar
konsentrat
siyasi
50%ga
kamayishi
Buyrak
orqali
chiqari
lishi
Aktiv
metabolitlar
Imizin
40-45
2-6
90-92
14-18
<2
Dezipramin
Amitrip
tilin
25-70
2,2-5
92-95
16-26
0
Nortriptilin
Fluokse
tin
~70
6-8
~94
20-90
<2,5
Norfluoksetin
Parokse
tin
~50
5-5,5
~95
12-20
<2
Maprot
ilin
66-75
9-16
~90
43-50
<1
Dezmetilmapro
tilin, maprotilin
N-oksid
MAO ingibitorlari
Bu guruh dorilarining antidepressiv xossasining zaminida ularning MAO
fermenti faolligini keskin susaytirishi tufayli bosh miyaning ba’zi qismlarida
neyromediator NA, serotonin va dofaminning dezaminlanishi to‘xtatilib, katta
miqdorda to‘planishi yotadi. Bu vositalarning ko‘pchiligi MAO faolligini
qaytmas bloklaydi va Shuning uchun 2 haftadan keyin yangi ferment molekulasi
qayta sintezlangandan keyingina MAO faolligi avvalgi darajasiga etadi. Yuqori
zaharliligi va bir talay noxush ta’sirlari mavjudligidan MAO intibitorlari hozirgi
vaqtda antidepressant sifatida kamdan kam qo‘llanilmoqda. MAO ingibitorlari
yorqin psixostimullovchi effektlarga ega(eyforiya,qo’zg’alish,uyqusizlik)
- 354 -
MAO ingibitorlari tomirlarni toraytiruvchi monoaminlar (tiramin, fenil-
etilamin) pressor ta’sirini kuchaytiradi. Pishloq, qaymoq, kofe, vino, pivo kabi
ovqat mahsulotlaridagi monoaminlar MAO ishtirokida ichakda parchalandi.
MAO faolligi keskin susayganda monoaminlar parchalanmaydi va ichakda
so‘rilib tomirlarni toraytiradilar va qon bosimini oshib ketishiga olib keladi
(«pishloq sindromi»). MAO ingibitorlarining yuqori zaharliligi ularning
MAOdan boshqa ko‘pgina fermentlar faolligini (masalan, jigar MOSning
fermentlarini) susaytirishlari bilan bog‘liq.. Hozirgi vaqtda tibbiyot amaliyotida
juda oz gidrazin unumlari MAO ingibitorlari sifatida qo‘llaniladi.
N i a l a m i d
–
samaradorligi anchagina past bo‘lgan antidepressant, lekin
dori vosita jigarga kam zaharli ta’sir etadi, noxush asoratlari kam. Nialamidning
terapevtik ta’sir 7-14 kundan keyin yuzaga chiqadi. Davolash 1-6 oy davom
etadi. Dori vositasing terapevtik ta’siri yaxshi rivojlangandan keyin dori
vositaning dozasi asta-sekin kamaytiriladi. Bemorlar bu dori vositani odatda
yaxshi qabul qiladilar, lekin ba’zi hollarda dispeptik o‘zgarishlar, sistolik
bosimning pasayishi, bezovtalanish, uyqusizlik, bosh og‘rig‘i, og‘iz qurishi
kabilar bo‘lishi mumkin.
Qo‘llanilishi: har xil formalardagi bo‘shashganlik, sustkashlik,
tashabbussizlik bilan kechadigan depressiyalarda, ayniqsa nevrotik, invalyusion
va siklotamik depressiyalarda, uch boshli nervning yallig‘lanishi va og‘riq bilan
kechadigan boshqa sindromlarda. Nialamid stenokardiya xurujlari sonini va
kuchini kamaytiradi.
Miya qon aylanishi buzilgan, yurak tomir yetishmovchiligining
dekompensatsiya bosqichida, buyrak va jigar funksiyalarning buzilgan, kuchli
psixomotor qo‘zg‘alish kuzatiladigan bemorlarda ishlatib bo‘lmaydi. Nialamidni
rezerpin bilan birgalikda qo‘llash mumkin emas, chunki kuchli qo‘zg‘alish
rivojlanadi. Nialamid insulin, peshob haydovchi dorilar, barbituratlar,
analeptiklar, mahalliy anestetiklar, gipotenziv vositalar ta’sirini kuchaytirishni
yodda tutmoq lozim.
- 355 -
T r a n s a m i n ( t r a n i l t s i p r o m i n , p a r n a t ) - nogidrazin guruhga kiradi,
tuzilishi bo’yicha fenilsiklopropilamin hisoblanadi. fenilalkilaminlarga
o’xshaydi(fenaminga). Kuchli va qaytmas MAO ingibitoridir. Shu guruhning
eng effektiv dori vositalariga kiradi. Terapevtik ta’siri 2-7 kunda yuzaga chiqadi.
Nogidrazin birikmalarning gepatotoksiklik xususiyati gidrazin guruhidagi
birikmalarga qaraganda kam ifodalangan.
Keyingi yillarda MAO-A fermentini qaytar ingibirlovchi birikmalar
e’tiborni tortmoqda. Ularga moklobemi d (auroriks),pirazidol va boshqalar
kiradi. Ular MAO ning qaytmas ingibitorlariga nisbatan qisqaroq ta’sir qiladi.
Bundan tashqari ularni qo’llaganda MAO ning qaytmas ingibitorlarini
qo’llagandagi ovqat tarkibidagi simpatomimetiklar bilan o’zaro ta’sirlaShuv
natijasida kelib chiqadigan gipertenziv kriz ehtimoli kamayadi.
P i r a z i d o l -indol
hosilasi.
Antidepressiv
ta’sirining
zaminida
noradrenalinni neyronal qayta shimilishining kamaytirishi va MAO faolligini
susayishi yotadi. MAO faolligini susayishi qaytar bo‘lib, 6-24 soatdan keyin
butunlay tiklanadi. Pirazidol periferik va markaziy xolinoblokatorlik ta’siriga
ega emas, yuqoridagi antidepressantlardan ko‘ra kam zaharli, yurak tomir va
qon bosimini o‘zgartirmaydi. Noxush ta’siri kam.
Pirazidolning psixotrop xossasi ta’sirining muvozanatlashganligi bilan
belgilanadi, ya’ni sustlik bilan kechadigan depressiyalarda (bo‘shashganlik,
ruhiy tushkunlik, kam harakatlik) u qo‘zg‘atuvchi ta’sir ko‘rsatadi, ammo
havotir, qo‘rqinch, taxlika bilan kechadigan depressiyalarda tinchlantiruvchi,
sedativ ta’sir ko‘rsatadi. Ta’sir kuchi imizindan va amitriptilindan pastroq.
Nomi
Kattalar uchun o‘rtacha
terapevtik
doza
va
kiritish yo‘li
CHiqarish shakli
Imizin –
Imizinum
Ichishga 0,025 – 0,05 g;
m/o 0,025 g;
Qobiqli tabletka 0,025 g;
ampula 2 ml 1,25% li
eritma
- 356 -
Amitriptillin
–
Amitripyilinum
Ichishga 0,025 – 0,05 g;
m/o va v/i 0,02 g;
Tabletka 0,025 g; ampula
2 ml 1% li eritma
Azafen
Azafenum
Ichishga 0,025-0,05 g
Tabletka 0,025 g
Fluoksetin
Fluoxetine
Ichishga 0,02 g
Kapsula 0,02 g
Etsitalopram
Escitalopram
Ichishga 0,005-0,02
Tabletka 0,005, 0,01 va
0,02 g
Maprotilin
Maprotiline
Ichishga 0.05-0,3 g; v/i
0,05-0,15 g
Draje 0,01; 0,025 va 0,05
g; ampula 2 ml 1,25% li
eritma
Nialamid
–
Nialamidum
Ichishga 0,025 – 0,05 g; Tabletka (draje) 0,025 g
Pirazidol
Pirazidolum
Ichishga 0,075 – 0,15 g; Tabletka 0,025 va 0,05 g
Do'stlaringiz bilan baham: |
