O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov, Tollibay Boltayevich Mustanov

 
 
7.7-Jadval.
Venokonstruktor va venoprotektor ta`sir qiluvchi preparatlar. 
Venokonstruktor preparatlar 
Venoprotektor preparatlar 
α-Adrenomimetiklar 
fetanol(etilefrin), midodrin(gutron) 
digidrirlovchi alkaloid sporinlari 
 
digidroergotaksin, digidroergotamin, 
digidroergokriptin, vazobral(alfa-
digidroergokriptin+kofein)
Rutinpreparatlari 
va 
uning 
hosilalari(bioflavonoidlar;rutozidlar) 
Rutin(rutozid),trokserutin(troksevazin) 
Ginko daraxti bargidan olingan preparatlar 
Ginko biloba bargi ekstrakti(bilobil ginkio, 
memoplant), 
Ginkor fort(Ginko biloba bargi 
ekstrakti+geptaminol gidroxlorid+trokserutin) 
Sintetik preparatlar(dioksibenzol 
preparatlari) 
Kalsiy dobezilat(doksium) 
Aralash ta`sir etuvchi preparatlar 
Bioflavonoidlar:
detraleks(diosmin+gesperidin); diovenor(diosmin) 
Soxta kashtan mevasidan olinadigan preparatlar: 
estin, reparil, eskuzan,esflazip, venoplant 
,anavenol 
Na`matakdan olinadigan preparatlar(ruskus , ruskozidlar): 
shiklo-3 fort (tkanak ekstrakti+ 
gesperidin metilxalkon+askarbin kislota) 
 Uzim danagi ekstrakti(glukofuranozoid hosilalari):
tribenozid(glivapol)
 

---

- 431 -

Venokonstriktor va venoprotektor ta’sirga ega bo`lgan dori vositalarni 
qo`llanilishi. 
Venokonstiktorlarni amaliyotda 
ortostatik gipotenziyani
davolash uchun 
qo`llanilishi mumkin. Ortostatik gipotenziyani davolash uchun vena tonusini 
oshiruvchi moddalarni tanlash talab qilinadi. Lekin bunday dori vositalar yo`q. 
Shuning uchun bugungi kunda α- adrenomimetiklardan va sporinya (qora 
murug)ni digidratlangan alkaloidlaridan foydalaniladi, bularda venokonstriktor 
ta’sir yetarli darajada ifodalanadi.
.
Fetanol (etilefrin) α-adrenoretseptorlar agonisti bo`lib, tomirlar tonusini 
oshiradi. Arterial bosimni oshiradi. Ta’siri davomli. 
Gipotonik
holatlarda va 
ortostatik gipotenziya
larda ichiladi yoki parenteral yo`l bilan yuboriladi.
Midodrin (gutron) ham ko`prok α-adrenoretseptorlarga ta’sir qiladi. 
Retseptorlarni ko`zgatib arteriola va venulalarni toraytiradi. Arterial bosimni 
oshiradi. Ta’siri sekin asta rivojlanadi, uzoq vaqt davom etadi. Organizmda 
midodrindan faol metabolit (desglimidodrin) hosil bo`ladi, bu faoligi buyicha 
midodrindan ustun. Shunday qilib, midodrin dori oldi preparati hisoblanadi. 
Gipotoniya
holatlarida, 
ortostatik
gipotenziyada
qo`llaniladi. Ichishga va vena 
ichiga yuboriladi.
Digidrirlangan sporin alkaloidlari 
(digidroergotamin va boshq.) 
tomirlarga ta’siri yuqori. α-adrenoretseptorlarga nisbatan qisman agonist-
antagonist hisoblanadi. Arteriyalardagi α-adrenoretseptorlarni falajlab gipotenziya 
chaqiradi. Venalarga nisbatan qisman agonist bo`lib ularni tonusini oshiradi. Shu 
munosabat bilan digidroergotamin mezilat va boshqa digidrolangan alkaloidlar 
ortostatik gipotenziyani profilaktikasi uchun qo`llaniladi. Ichishga va parenteral 
yo`l bilan yuboriladi.
Ba’zan, ortostatik gipotenziyada kashtan dori vositalari, tribenozid 
qo`llaniladi. Lekin bu dori vositalar kam samaradorlikga ega.
Oyok vena qon tomirlarining surunkali yetishmovchiligi kasalligi keng tarqalgan 

---

- 432 -
patologiyalarga 
kiradi. 
Venalarni 
varikoz 
kegngaymalari 
rivojlangan 
mamlakatlarning mehnatga qobiliyatli aholisini 10-40% da uchraydi. Bu 
kasalikning ogir ko`rinishi terining trofik yaralari bo`lib, bu 1-2% uchraydi. Oyoq 
vena tomirlarining surunkali yetishmovchiligining rivojlanishida asosan, vena 
tomirlari devorining silliq musqo’llarini qisqaruvchanlik xususiyatini pasayishi 
yotadi. Venalarni patologik kengayishida, vena tomirlari klapanlarining 
yetishmovchiligi sabab bo`ladi. Vena tomirlarida qon dimlanishi va venoz 
bosimni oshishi ko`zatiladi. Natijada leykotsitlar va hujayra endoteliylari 
faollashadi. Ularni yuzasida ko`p adgeziya malekulalari to`planib, leykotsitlarni 
endoteliy yuzasi bilan o`zaro ta’sirlanishiga olib keladi. Bu faol jarayon kapillyar 
va venulalarda namoyon bo`ladi. So`ngra leykotsitlar atrofdagi to`qimalarga chiqa 
boshlaydi. Faollashgan leykotsitlarni degranulyatsiyasi natijasida, ulardan 
proteolitik fermentlar, stitokinlar, kislorodning erkin radikallari va boshqa faol 
moddalar ajralib chiqadi, bo`lar tashib yuruvchi oqsillarni tarkibini, 
qisqaruvchanlik qobiliyatini, retseptorlarni, to`qima komponentlarini buzadi. 
Mikrosirkulyator tomirlarni o`tkazuvchanligi ham oshadi. Venoz gipertenziya 
natijasida leykotsitlar venalarni, atrofdagi to`qimalarni jarohatlashi natijasida 
mikrosirkulyatsiyani buzilishi kuzatiladi. Bu esa shish, yallig’lanish va to`qimalar 
destruksiyasi terida trofik yaralar hosil bo`lishiga olib keladi.
Bu patologiyalarni asosan xirurgik yo`l bilan davolanadi. Oxirgi yillarda
farmakoterapiyaga katta e`tibor qaratilmoqda, bu esa qator samarali venotrop dori 
vositalar yaratilganligi bilan tushuntiriladi. 
Tananing pastki qismi venalarining surunkali yetishmovchiligini davolash 
uchun quyidagi guruh dori vositalardan foydalaniladi: 
A. 
Venalar tonusini oshiruvchi va venoprotektor ta’sirga ega bo`lgan