2-Ma’ruza Mavzu: Metalllarning ichki tuzilishi. Reja

---

1 
2-Ma’ruza 
Mavzu: Metalllarning ichki tuzilishi. 
Reja: 
1. Metallarning tuzilishi va bog’lanishi. 
2. Metallarning fazoviy kristall panjaralari. 
3. Metallarning allatropik shakl o’zgarishi. 
4. Metallarning kristallanishi. 
Tayanch iboralar:
atom tuzilish, kristall panjara, molekulyar bog’lanish, ion 
bog’lanish, atom bog’lanish, metall bog’lanish, anizatropiya, amorf jismlar, 
allatropik shakl o’zgarish, polimorfizm, dendrid.
 
1.
 
Metallarning tuzilishi va bog’lanishi. 
Ma’lumki, konstruktsion materiallar 
(metallar va nometallar) uzluksiz xarakatdagi molekulalar, atom (ion)lardan iborat va 
ular fazoda turlicha joylashgan bo’lib, o’zaro bog’lanishi xarakteriga ko’ra xossalari 
ham har xil bo’ladi. 
Materiallarning ichki tuzilishini rentgen nuri yordamida o’rganish natijasida 
shu narsa aniqlanganki, metallar va ular qotishmalarining atomlari fazoda ma’lum 
tartibda joylashib, o’ziga xos kristall panjara hosil qiladi va bu panjara tugunlaridagi 
atomlar uzluksiz ravishda ma’lum amplitudada tebranadi Ularning xossalari har xil 
yo’nalishda turlicha bo’ladi va bu xususiyatga 
anizatropiya
deyiladi Nometall 
(amorf) materiallar (shisha, mum, yog’och, sopol va boshqalar) atomlari esa fazoda 
tartibsiz joylashadi.
Molekulyar bog’lanish. 
Bu bog’lanishda fazoviy kristall panjaralarining uch 
tugunlaridagi molekulalar o’zaro molekulyar tortilish kuchlari hisobiga birikib 
turadilar. 
Bu xil bog’lanishga polietilen, polistirol, organik va ko’pgina noorganik 
moddalar ega. Bularda molekulalarni o’zaro bog’lovchi kuchlar kichikligi sababli 
ular unchalik puxta va qattiq bo’lmay, oson suyuqlanadi. 
Ion bog’lanish. 
Bu bog’lanishda fazoviy kristall panjaralarining uch 
tugunlarida ma’lum tartibda musbat va manfiy zaryadli ionlar joylashib, o’zaro 
tortilish (elektrostatik) kuchlari hisobiga birikib turadi.