O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov

TUZILISHIDA β-LAKTAM HALQASIGA EGA BO‘LGAN BOSHQA ANTIBIOTIKLAR
Karbapenemlar
Bu guruhga yuqori faollikka ega bo‘lgan ta'sir spektri keng yarim sintetik antibiotik – imepenem mansub. U Streptomyces cattleya ishlab chiqaruvchi tienamitsin hosilasidir. Ko‘pgina aerob va anaerob bakteriyalarga qarshi samarador. Hujayra devorining sintezini susaytirganligi sababidan bakteriotsid ta'sir ko‘rsatadi. β-laktamaza ta'siriga chidamli, ammo buyrakning proksimal naychalarining degidropeptidaza-1 fermenti ta'sirida parchalanadi. Shu sababli peshobda dori vositani konsentratsiyasi past bo‘ladi. Bunday holatni bartaraf etish maqsadida degidro- peptitaza-1 fermentining ingibitori sintezlangan - S i l a s t a t i n nomi bilan atalgan. Hozirgi vaqtda imipenem silastatin bilan birgalikda qo‘llanmoqda. Ana Shunday dori vositalardan biri – tienam (primaksin) hisoblanadi. Uni tomirga har 6 soatda kiritiladi. Me'da-ichak traktidan imipenem so‘rilmaydi. Noxush ta'sir sifatida ko‘ngil aynash, qayt qilish, trishish, allergik reaksiyalar kuzatilishi mumkin. Karbapenemlar guruhiga meropenem (meronem) antibiotigi ham mansub. Imipenemdan digidropeptidaza-1 ta'siriga yuqori darajada turg‘unligi bilan farq qiladi, Shu sababli ushbu ferment ingibitori bilan birgalikda qo‘llash zaruriyati yo‘q. Ko‘pgina β-laktamazalar ta'siriga chidamli. Ta'sir mexanizmi, antimikrob ta'sir spektri va xarakteri bo‘yicha imipenemga o‘xshash. t_½≈1,5c. Tahminan 2% qon zardobi oqsillari bilan bog‘lanadi. To‘qima to‘siqlaridan yaxshi o‘tadi. Jigarda metabolizmga uchraydi. Asosan (≈98%) buyrak orqali ajraladi. Turlicha joylashgan og‘ir infeksiyalarda: pnevmoniya, peritonit, meningit, sepsislarda qo‘llaniladi.
Ba'zi karbapenem va monobaktamlarning kimyoviy tuzilishi
Surunkali bakterial bronxitni zo‘rayishida, peshob yo‘llari, teri va ularning o‘simtalarining asoratsiz infeksiyalarida ham dori vosita qo‘llashga ko‘rsatma berilgan. Har 8 yoki 12soatda mushak va tomirga kiritiladi. Noxush ta'sir sifatida allergik reaksiyalar, kiritilgan joyda yallig‘lanish, dispepsik o‘zgarishlar, leykopoezni qaytar buzilishi, bosh og‘rig‘i, disbakterioz bo‘lishi mumkin.
Monobaktamlar
Bu guruhga Chromobacterium vialaceum kulturasidan ajratib olingan aztreonam mansub. Klebsiella, Pseudomonas, Serratia guruhlariga mansub qator gramm manfiy bakteriyalar ishlab chiqaruvchi β-laktamzalar ta'siriga chidamli. Gramm musbat bakteriyalar va anaeroblarga u ta'sir etmaydi. Hujayra devori sintezini susaytirganligidan bakteriotsid ta'sirga ega. Aztreonam parenteral kiritiladi. t_½ ≈ 1,7c. Buyrak orqali (sekretsiya) ajraladi. Peshob ajratish trakti, nafas yo‘llari, teri va boshqalar infeksiyalarda qo‘llaniladi. Noxush ta'sirotlar sifatida dispepsik buzilishlar, terida allergik reaksiyalar, bosh og‘rig‘i, kamdan-kam hollarda gepatotoksik ta'sir kuzatiladi, superinfeksiya bo‘lishi mumkin.