O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov

Butamid
2. Ta'siri davomli bo‘lgan dori vositalar (24- 60 s)
Xlorpropamid, Glibenklamid, Glipizid
P. Biguanid unumlari
Metformin
Sulfanil mochevina hosilalarining gipoglikemik ta'sir mexanizmi ularning ATFga tobe bo‘lgan K⁺ - kanallarini qamal qilish xossalari bilan bog‘liq (2 chizma). Bu potensialga bog‘liq Ca²⁺ kanallarini ochilib hujayra ichida kalsiy ionlari miqdorini ko’payishiga va B-hujayralardan insulin ajralishini kuchayishiga olib keladi. Bunda B-hujayralarning insulinni ishlab chiqarilishini rag‘batlantiruchi glyukoza va aminokislotalarga bo‘lgan sezgirligi ortadi. Shunday qilib, ushbu dori vositalar insulin sekretsiyasini bilvosita ta'sir tufayli kuchaytiradilar. Sulfonil mochevina unumlari ovqat hazm qilish traktidan tez va to‘liq so‘riladilar. Bu guruh dori vositalarining birinchisi b u t a m i d (tolbutamid, rastinon) hisoblanadi. 6-12 soat ta’sir qiladi, lekin aktivligi pastroq.
Butamidni bemorlar yaxshi qabul qiladilar, ammo uni qo’llaganda noxush ta'sirotlar rivojlanishi mumkin (dispepsik o‘zgarishlar, allergik reaksiyalar, kamdan-kam holatlarda – leykopeniya, trombotsitopeniya, gepatotoksik ta'sir). Butamidga o‘rganish (ko‘nikish) rivojlanishi mumkin.
Sxema. Sulfonil mochevina unumlarining gipoglikemik ta'sirining mexanizmlari

Sulfonilmochevina unumlari (xlorpropamid va boshqalar)

↓
Langergans orolchalarining
B-hujayralarini ATFga tobe
bo‘lgan K⁺ kanallarini qamallanishi
↓
B-hujayralar membranasining
depolyarizatsiyalanishi
↓
B-hujayralarning potensialga tobe
bo‘lgan Ca²⁺ kanallarini ochilishi
↓
Ca²⁺ ni B- hujayra ichiga kirishi
↓

Insulinni ajralishi

Xlorpropamid (diabaril, oradian) butamiddan faolligini yuqoriligi va ta'sirini davomliligi bilan farq qiladi. Organizmda faol metabolitlar hosil qilish bilan kechuvchi biotransformatsiyaga uchraydi. Xlorpropamid va uning metabolitlari buyrak orqali ajraladi. Xlorpropamid boshqa sulfanilamidlarga nisbatan ko‘proq turli xil noxush asoratlar keltirib chiqardi. Jumladan, etil spirtini metabolizmi buzilishi tufayli uni qabul qilganda yuz terisini qizarib ketishi va boshqa ko‘tara olmaslik belgilari yuzaga keladi. Organizmda suvni ushlanib qolishi va giponatriyemiya, dispepsik buzilishlar, terida allergik reaksiyalar, xolestaz, kamdan-kam holatlarda qon hosil bo‘lishini susayishi kuzatiladi.