O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov

Kalsitonin (tirokalsitonin)
Kalsitonin asosan qalqonsimon bezning maxsus hujayralarida ishlab chiqariladi. U 32 ta aminokislotalardan iborat bo‘lgan polipeptid. Kalsitoninning sekretsiyasi qondagi kalsiy ionlari miqdoriga bog‘liq. Kalsitonin kalsiy almashinuvini boshqarishda qatnashadi (8.4-rasm). Uning asosiy ta'siri – suyaklarda dekalsifikatsiya jarayonini susaytirishdir. Ichakdan kalsiy ionlarini so‘rilishiga va ularni buyrak orqali ajralishiga kalsitonin ta'sir ko‘rsatmaydi. Sintetik, odam organizmi kalsitonini (sibakalsin) olingan.

Lasosning kalsitonini sintezlangan bo‘lib, m i a k a l s i k nomi bilan chiqarilmoqda. Faolligi bo‘yicha insonning kalsitoninidan 30-40 marta ustun keladi va davomliroq ta'sir etadi.

Kalsitonin cho‘chqalarning qalqonsimon bezidan olinadigan k a l s i t r i n dori vositai tarkibida ham bor. Kalsitoninni ostioporozlarda (m-n: davomli immobilizatsiya tufayli, qariyalardagi, glyukokortiko-idlarni davomli qo‘llaganda) hamda nefrokalsinozda qo‘llaniladi.
Qalqonsimon oldi bez dori vositalari
Qalqosimon bez yonidagi bezlar paratgormonni ajratadilar. U 84 ta aminokislota qoldig‘idan iborat polipeptid bo‘lib, uni ishlab chiqarilishi qondagi kalsiy ionlarining miqdori bilan belgilanadi.
Paratgormon ta'sirining asosiy ko‘rinishi - kalsiy va fosfor almashinuviga ta'sir etish bo‘lib, suyaklarda dekalsifikatsiya jarayonini kuchaytirib ajralgan kalsiy ionlarini qonga o‘tkazadi hamda me'da-ichak traktidan kalsiy ionlarini so‘rilishini osonlashtiradi. Ichakdan kalsiy ionlarini so‘rilishini kuchayishi paratgormoning bevosita emas, balki bilvosita ta'siri bo‘lib, uning ta'sirida kalsiytriol hosil bo‘lishining ortishi bilan bog‘liq deb hisoblanadi. Ma'lumki kalsitriol vitamin D₃ (xolekalseferol) ni eng faol metobolitidir. Paratgormon buyrak naychalarida kalsiy ionlarini qayta so‘rilishini kuchaytiradi (4-rasmga qarang). Natijada qonda kalsiy ionlarining miqdori ortadi.
Qonda fosfor miqdori ozayadi¹, chunki uni buyrak naychalarida qayta so‘rilishi kamayadi.
Tabobat amaliyotida so‘yilgan qora mollarning qalqonsimon bez yonidagi bezlaridan olinadigan p a r a t i r e o d i n dori vositai qo‘llaniladi. Ushbu dori vositaning biologik faolligini itlarda qonda kalsiy ionlari miqdorini oshirish xossasi asosida aniqlanadi.
Paratireoidinning ta'siri tahminan 4 soatdan keyin boshlanib, 24 soatgacha davom etadi. U asosan surunkali gipoparatireozda, spazmafiliyada² qo‘llaniladi. Teri osti va mushak ichiga kiritiladi. Ta'sir birligida (TB) dozalanadi. O‘tkir gipoparatireoz (tetoniya) ni kalsiy dori vositalari (tomir ichiga) ni paratireodin bilan birgallikda qo‘llash bilan davolash maqsadga muvofiqdir. Ta'siri ancha kech boshlanishini e'tiborga olganda ushbu xastalikni faqat paratireodin bilan davolash kerakli natija bermaydi.
^{______________________________________________
1} Bir qancha olimlar fosfor (fosforlar nazarda tutilmoqda) almashinuvidagi o‘zgarishlar birlamchi bo‘ladi deb hisoblaydilar
² Bolalarda uchraydigan xastalik bo‘lib, gipokalsemiya va tirishish bilan kechadi.
Dori vositalar

Nomi	Kattalar uchun o’rtacha terapevtik dozasi va qo’llash usuli	Chiqarish shakllari
Qalqonsimon bez gormonlarining dori vositalari
L- Tiroksin- L-Thyroxine	Ichishga 0,000025–0,0001 g	Tabletkalar 0, 00005 va 0,0001g
Triyodtironin gidroxlorid-Triiodthyronini hydrochloridum	Ichishga 0,00001 – 0,00002 g	0,00002 va 0,00005 g li tabletkalar
Treoidin-Thyreoidinum		0,5 g dan tabletka va kukunlar, 0,1 va 0,2 g maxsus qobiqli tabletka
Kalsitrin-Calcitrinum	Mushak orasiga va teri ostiga 1-5 TB	10 – 15 TB steril, liofillangan kukun tutgan flakonlar (in'eksiya uchun mo‘ljallangan suvda eritiladi).
Antireoid vositalar
Merkazolil - Mercazolilum	Ichishga 0,005 g	0,005 g dan tabletkalar
Qalqonsimon bez oldi bezlar dori vositai
Paratireoidin – Parathyreoidinum	Teri ostiga va mushak orasiga 1-2 ml	1 ml (20 TB) dan ampulalarda