O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi munira Jo’raqulovna Allayeva, Ziyovuddin Zaynutdinovich Hakimov, Soloy Ro’zimamatovich Ismailov, Salohiddin Djo’rayevich Aminov

kortikosteroid
molekulasi

Kortikosteroid gormonlarning hujayra ichi retseptorlari bilan o’zaro ta’sir mexanizmi

GSK – kortikosteroid bog’lovchi globulin
AR – aktivlangan retseptor

retseptor

sitoplazma

GSK

Effekt

Oqsil sintezi

iRNK

Yadro

DNK

AR

Plazmatik membrana

.Kortikosteroid gormonlarning hujayra ichidagi retseptorlari bilan ta'sirining chizmasi.
12.1.1. Gipotalamus va gipofiz gormonlari dori vositalari
Gipofiz 3 ta: oldingi, orqa va kamroq namoyon bo‘lgan o‘rta bo‘laklardan iborat. Oldingi va o‘rta bo‘laklari bez hujayralaridan iborat bo‘lib, “adenogipofiz” nomi bilan jamlangan. Oldingi bo‘laklari adrenokortikotrop, somatotrop, tireotrop, follikul rag‘batlantiruvchi, lyuteinizatsiyalovchi va laktotrop gormonlar ajratadi. Ularni hosil bo‘lishi va ajralishi maxsus gormonlar ajralishni (relizing – inglizcha to release – ozod qilish, ajratish) rag‘batlantiruvchi va susaytiruvchi omillar bilan boshqariladi. O‘rta bo‘lagi ba'zi sut emizuvchilarda melanotsidlarni rag‘batlantiruvchi gormonlar (α, β, γ) ni ajratadi va u ham gipotalamus nazoratidadir. Gipotalamus va adengipofiz gormonlarining sintezi va ajralishi teskari bog‘lanish prinsipi asosida boshqariladi, chunki gipotalamus va gipofiz markazlarining faolligi gormonlarning qonda aylanib yuruvchi konsentratsiyasiga bog‘liq. Qonda gormonlar miqdorini kamayishi gipotalamo – gipofizar sistemani rag‘batlantiradi va aksincha, ortishi ushbu sistemaga susay-tiruvchi ta'sir ko‘rsatadi. Neyrogipofiz, deb ataluvchi orqa bo‘lak nerv oxirlari va hujayralardan iborat gliyani eslatadi. Unda 2 ta gormon: oksitotsin va vazopressin (antidi uritik gor-mon) mavjud. Bu gormonlar gipotalimusning¹ supraoptik va paraventrikulyar yadrolaridan boshlanuvchi neyrosekretor hujayralarda hosil bo‘ladi. Ularning ak-sonlari gipofiz oyoqchalari orqali uning orqa bo‘lagiga o‘tadi. Ushbu aksonlarning oxirlari neyrogipofizning kapilyarlari bilan zich birlashgan bo‘lib, unga oksitotsin va vazopressinni bevosita ajratadi (neyronlarda ikkala gormon neyrofizin I va II oqsil bilan bog‘langan, faolsiz kompleks holida bo‘ladilar). Ikkala gormonning ajralishi nerv impulsi ta'sirida amalga oshadi.