O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta′lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

taxminiy ehtiyoji 
Mahsulotlar  
Massasi, g 
Mahsulotlar  
Massasi, g 
Non 
Yorma va dukkaklilar 
Go‘sht 
va 
go‘sht 
mahsulotlari 
Makaronlar 
Baliq 
Sut mahsulotlari 
Qaymoq 
Pishloq  
167 
35 
200 
10 
40 
500 
15 
20 
Tuxum 
Yog‘, shundan: 
sariyog‘ 
o‘simlik yog‘i 
Shakar 
Kartoshka  
Sabzavotlar 
Ho‘l mevalar 
1 
 
20 
15 
70 
385 
300 
200 
 
28-jadvalda ko‘rsatilganidek, aqliy mehnat kishilarining kunlik ovqatida 
nonga juda kam o‘rin berilgan (167 g), bu respublikamiz sharoitida boshqacha 
holatdadir.  Bizdagi  aholi  ovqatlanishida  non  ko‘proq  ishlatiladi,  bu  milliy 
an'ana,  urfodat  tusiga  kirib  qolgan.  Lekin  ko‘pgina  ilmiy  tadqiqotlar  shuni 

---

229 
 
tasdiqlaydiki,  nonni  me'yoridan  oshiqcha  iste'mol  qilish  aytib  o‘tilgan  quvvat 
muvozanati  buzilishini  vujudga  keltirishda  hal  qiluvchi  rol  o‘ynaydi,  chunki  u 
energetik qiymati yuqori bo‘lgan oziqovqat mahsulotlariga kiradi. 
Bu  narsa  o‘z  navbatida  oqilona  ovqatlanish  qoidalarining  yanada 
chuqurroq  buzilishiga  olib  keladi.  Bunday  holatni  yaxshilash  uchun  birdaniga 
kam  non  yeyishga  o‘tish  ancha  qiyin.  Kishi  o‘zini  bunday  yangi  tartibga 
astasekin o‘rgatib borishi kerak. Kuniga 400-500 g non iste'mol qiladiganlar bir 
hafta  davomida  bu  ko‘rsatkichni  300-350  g,  ikkinchi  va  uchinchi  haftalar 
davomida  200-250  g  atrofida  ushlab  turishi  bilan  bemalol  1  oy  deganda 
aytilgan  me'yorga  tushib  olishi  mumkin.  Bir  vaqtning  o‘zida  jadvalda 
ko‘rsatilgan  boshqa  mahsulotlarni  tegishli  miqdorda  qabul  qilishga,  undagi 
xilmaxillikni buzmaslikka rioya qilish zarur. 
Nonga  nisbatan  ishtahani  cheklash  uchun,  ovqatlanishdan  oldin 
bodring,  pishirilgan  kartoshka,  pomidor,  ko‘katlar  va  meva-chevalardan 
tayyorlangan  aralashma,  salatlardan  yeb  olish  va  bir  oz  sabr  qilib,  asosiy 
ovqatni non bilan iste'mol qilishga o‘tish kerak. Shunda nonga bo‘lgan ishtaha 
anchagina  “jilovlanadi”.  Qayt  qilingan  salatlardan  hoxlagancha  yeyaverish 
mumkin,  ular  juda  kam  quvvatga  ega,  shuning  uchun  energetik  muvozanat 
buzilishiga  olib  kelmaydi  va  aqliy  mehnati  bilan  bog‘liq  ravishda  vitaminlarga 
nisbatan  oshadigan  talabni  qondirishda  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  Aqliy 
mehnat  kishilarida  va  vitaminlar  va  ayrim  mikroelementlarga  bo‘lgan 
talabning yuqori bo‘lishini ular faoliyatining juda ko‘p axborotlarini qabul qilish 
va  qayta  ishlashning  gipodinamiya  sharoitida  amalga  oshirilishi  bilan 
tushuntirish mumkin. Bunday paytlarda asab va yurak qon tomirlar tizimi juda 
zo‘riqadi.  Ular  bunday  sharoitda  ko‘ngildagidek  ishlashlari  uchun  B  guruh 
vitaminlarning me'yoriga nisbatan 25-30%, askorbin kislotasi (C vitamini) 30% 
ziyod  qabul  qilishlari  kerak.  Aqliy  mehnat  faoliyatida  axborotlarning  asosiy 
qismi  ko‘z  bilan  qabul  qilinadi,  shuning  uchun  ularda,  ayniqsa,  kechasi 
kompyuter va pultlarni boshqarishda, ko‘zlar zo‘riqib ishlaydi. Shu bois bunday 
hodimlar  ovqatida  A  vitamini  serob  bo‘lgan  mahsulotlarga  (tuxum,  jigar, 
sariyog‘,  baliq  yog‘i,  ko‘kat  sabzi  va  b)  ko‘proq  o‘rin  berish  kerak.  Bu  borada 
kompyuterchilar,  pult  boshqaruvchilari,  ilmiy  xodimlar,  yozuvchilar, 
o‘qituvchilar,  jurnalistlar,  idora  xodimlari  va  boshqalarga  har  gal 
ovaqatlanishdan  oldin  salat  iste'mol  qilishni  tavsiya  qilinadi.  Umumiy 
ovqatlanish  shoxobchalarida,  oshxona  va  choyxonalarda  ham  servitamin 

---

230 
 
taomlar  va  salatlar  tayyorlashga  alohida  e'tibor  berilsa  maqsadga  muvofiq 
bo‘ladi.