O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi mirzo ulug„bek nomidagi

-n, -
sh, -t
qo
ʻ
shimchalarining qo
ʻ
shilishidan paydo bo
ʻ
lgan;
-sira:
suvsira(moq), begonasira(moq).
Bu morfema fe'l yasovchi 
-si 
va
-ra
affikslarining 
qo
ʻ
shilishidan hosil bo
ʻ
lgan va b.; 
-chilik:
qassobchilik, tirikchilik, sherikchilik, qishloqchilik, dehqonchilik
va b. Bu murakkab 
affiks ot yasovchi 
-chi 
va
 -lik
qo
ʻ
shimchalarining birikuvidan hosil bo
ʻ
lgan;
-garchilik:
insongarchilik, isrofgarchilik, odamgarchilik, yurtgarchilik
va b. Bu murakkab 
affiks uchta ot yasovchi qo
ʻ
shimchaning birikuvidan tashkil topgan: 
-gar, -chi, -lik.
-dorchilik:
mehmondorchilik, mezbondorchilik, mulkdorchilik
va b. Bu murakkab qo
ʻ
shim-
cha ham uch ot yasovchi affiksning qo
ʻ
shilishidan tashkil topgan: 
-dor, -chi, -lik.
IV. Boshqa tillardan o
ʻ
zlashadi.
Fors-tojik tilidan o
ʻ
zlashgan 
ser- (sersuv, serish), -go
ʻ
y 
(maslahatgo
ʻ
y), -kash (mehnatkash), -soz (uysoz), -do
ʻ
z (etikdo
ʻ
z), no- (nojins, nohaq), be- (beish, 
bemaza), -xo
ʻ
r (sutxo
ʻ
r, o
ʻ
txo
ʻ
r) 
va b.
V. Ayrim so
ʻ
zlarning qo
ʻ
shimcha vazifasiga ko
ʻ
chishi yo
ʻ
li bilan affiks morfemalar 
vujudga keladi. 
Bunday unsurlar so
ʻ
z bilan qo
ʻ
shimcha oralig
ʻ
ida ―qalqib‖ turadi: mustaqil so
ʻ
z 
sifatida ham, affiks sifatida ham ishlatilaveradi. Masalan. 
1. Opam shaharda besh 
xona
dan 
iborat uyda yashaydi 2. Bugun dadam ish
xona
sida navbatchilik qilarkan.
Keltirilgan bu ikki 
gapning birinchisida 
―xona‖
lug
ʻ
aviy ma‘nosini saqlab, mustaqil so
ʻ
z vazifasida ishlatilgan. Ik-
kinchi gapda esa, u 
―ishxona‖
so
ʻ
zining tarkibida qo
ʻ
shimcha (affiks) vazifasida kelgan.
Ham so
ʻ
z va ham qo
ʻ
shimcha vazifalarida kela oladigan bunday lisoniy birliklarni odatdagi 
(rasmiy) affikslardan farqlagan holda, 
affiksoid
deyiladi.
Affiksoidlarning ba'zilari boshqa tillardan ham o
ʻ
zlashadi. Masalan, so
ʻ
z bilan qo
ʻ
shimcha 
oralig
ʻ
ida qalqib yuruvchi 
xon, jon, zoda, xo
ʻ
ja, noma, xona
va b. o
ʻ
zbek tiliga tojik-fors tilidan 
o
ʻ
zlashgan. ―Niso‖ (arab tilida ―ayol‖ ma‘nosini bildirgan) so
ʻ
z-affiksi esa, arab tilidan o
ʻ
tgan. 
Ham mustaqil so
ʻ
z, ham affiks xarakteridagi lisoniy unsurlarga (affiksoidlarga) quyidagilar ki-
radi:
-oy: Sanamoy, Qo
ʻ
ysinoy, Tursunoy
va b.;
-bibi: Rohatbibi, Sanambibi, Oyshabibi
va b.; 
-boy: Mingboy, Sultonboy, Karimboy, Tojiboy
va b.; 
-xona: ishxona, darsxona, molxona, o
ʻ
tinxona, xashakxona; 
-poya: sholipoya, g
ʻ
o
ʻ
zapoya, arpapoya, makkapoya, jo
ʻ
xoripoya
va b.;
-jon: Ahmadjon, Rustamjon, Latifjon; 
-noma: salomnoma, rahmatnoma, rag
ʻ
batnoma, ishonchnoma;
-bek: Salimbek, Jasurbek, Shodmonbek
va b.;
-xo
ʻ
ja: Umarxo
ʻ
ja, Sultonxo
ʻ
ja, Ulug
ʻ
xo
ʻ
ja
va b.;
-xon: Dilbarxon, Xayrixon, Toshxon, Jamilaxon, To
ʻ
raxon, Jo
ʻ
raxon;
-poya: sholipoya, bedapoya, arpapoya, g
ʻ
o
ʻ
zapoya; 
-zoda: Ahmadzoda, Rasulzoda, Anvarzoda, Sobirzoda
va b.;
-niso: Qumriniso, Husniniso, Oyniso, Huriniso, Nuriniso, Zulfiniso, Noriniso
24
va b . 
So
ʻ
z va affiks oralig
ʻ
ida ish ko
ʻ
ruvchi lisoniy birliklar o
ʻ
zbek tilida anchagina. Ularning 
amali turli xil lisoniy shart-sharoitlar bilan bunday lisoniy shart-sharoitlarni o
ʻ
rganish va tav-
siflash alohida mustaqil tadqiqot obyektidir.