O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi mirzo ulug„bek nomidagi

ESKI O
ʻ
ZBEK YOZUVI DARSLARIDA INTERFAOL METODLARDAN 
FOYDALANISH USULLARI 
Sh.Egamova, 
TDPU dotsenti, f.f.n.; 
O.Danabekov, TDPU talabasi
 
Mustaqillik yillarida xalqimizning qadimiy tarixi va boy madaniyatini tiklash, buyuk 
allomalarimiz, aziz-avliyolrimizning ilmiy, diniy va ma‘naviy merosini har tomonlama chuqur 
o
ʻ
rganish va targ
ʻ
ib etish, muqaddas qadamjolarini obod qilish, yosh avlodni ularning ezgu 
an‘analari ruhida tarbiyalash bo
ʻ
yicha ulkan ishlar amalga oshirildi va izchil davom ettirilmoqda. 
135
Karimov I.A. Barkamol avlod orzusi. – T.: Sharq, 1998. B.33. 

---

163 
Keyingi paytlarda hayotimizda biz kutmagan o
ʻ
zgarishlar ro
ʻ
y bermoqda. 2017-yil 24-may kuni 
O
ʻ
zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev ―Qadimiy yozma manbalarni saqlash, 
tadqiq va targ
ʻ
ib qilish tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to
ʻ
g
ʻ
risida‖gi qaror
136
ni 
imzoladi.Qarorda keltirilgan sharhda tushuntirilishicha, hujjat yosh avlodni vatanparvarlik va 
tarixga chuqur hurmat ruhida tarbiyalash hamda O
ʻ
zbekistonning jahon ilm-fani va madaniyati 
rivojiga ulkan hissa qo
ʻ
shgan mamlakat sifatidagi xalqaro obro
ʻ
-e‘tiborini yanada mustahkam-
lash, boy yozma merosni saqlash, o
ʻ
rganish va keng targ
ʻ
ib qilish ishlarini yangi sifat bosqichiga 
ko
ʻ
tarishga yo
ʻ
naltirilgan.
Ma‘lumki, jumuriyatimiz mustaqillikka erishgandan keyin hayot bizni madaniy meros 
tomon to
ʻ
la burilishga undadi. Bizning boy madaniy merosimizning asosiy qismini uzoq yillar 
davomida yaratilib bizgacha yetib kelgan arab yozuvidagi qo
ʻ
lyozma va toshbosma asarlar 
tashkil etadi. Eski o
ʻ
zbek yozuvida bitilgan boy, adabiy, ilmiy merosimizni o
ʻ
rganish tilshunoslik 
va adabiyotshunoslik fanining oldida turgan eng muhim va dolzarb masalalardan biri sanaladi. 
Shu maqsadda o
ʻ
zbek tili va adabiyoti ta‘lim yo
ʻ
nalishida eski o
ʻ
zbek yozuvi fanining o
ʻ
qitilishi 
boy adabiy merosimizni o
ʻ
rganishda juda muhim qadam sanaladi. Talabalarga eski o
ʻ
zbek 
yozuvini o
ʻ
rgatish bu soha bo
ʻ
yicha malaka va ko
ʻ
nikma hosil qildirishda amaliy ahamiyatga ega. 
Chunki bo
ʻ
lg
ʻ
usi talaba tilimiz va adabiyotimiz taraqqiyotini tahliliy o
ʻ
rganmasdan yetuk mu-
taxassis darajasiga yetishishi mumkin emas. 
So
ʻ
ngg yillarda ta‘lim tizimiga shiddat bilan kirib kelayotgan yangi pedagogk texnolo-
giyalar, innovatsiyalar, yangi-yangi pedagogik-psixologik tushunchalar, interfaol metodlarni 
ta‘lim beruvchi tomonidan o
ʻ
zlashtirib va qo
ʻ
llanib borilishi ta‘lim mazmunini tubdan o
ʻ
zgartirib 
yubordi, desak mubolag
ʻ
a bo
ʻ
lmaydi. 
Bugungi tez o
ʻ
zgaruvchan iqtisodiy, ijtimoiy va ma‘naviy hayot o
ʻ
quvchi yoshlar dunyo-
qarashini shakllantirishda yangi pedagogik interfaol metodlardan keng foydalanishni taqozo 
qiladi. An‘anaviy mashg
ʻ
ulotlar olib borish asta-sekin o
ʻ
z o
ʻ
rnini intensiv va interfaol metod-
larga, noana‘naviy dars o
ʻ
tish shakllariga bo
ʻ
shatib bermoqda. 
Shu nuqtayi nazardan kelib chiqqan holda biz ushbu maqolamizda eski o
ʻ
zbek yozuvidagi 
― ‖ shaklidagi harflarni o
ʻ
rgatishda ―BBB‖ (bilaman, bilmoqchiman, bilib oldim), ―VENN‖ 
diagrammasi, ―Qorbo
ʻ
ron‖
137
kabi metodlaridan foydalanishni maqsad qilib oldik. 
―BBB‖ metodi (bilaman, bilmoqchiman, bilib oldim). Bu usul o
ʻ
quv adabiyotlari yetarli 
bo
ʻ
lganda ulardan oqilona foydalanish va talabaning mustaqil ishlashi, mustaqil fikrlashini 
ko
ʻ
zda tutuvchi usul bo
ʻ
lib yoritilmoqchi bo
ʻ
lgan mavzu talabalarga topshiriladi. Masalan: 
(be) shaklidagi harflar haqida ma‘lumot beriladi: 
―Be‖ harfi o
ʻ
zbek tilidagi b undosh tovushini ifodalaydi. 
(be) harfi satr chizig
ʻ
ida 
yoziladi
138
. Muttasil harflar sirasiga kiradi, ya‘ni yozuvda har ikkala tomondan keladigan 
harflarga bog
ʻ
lanib yoziladi. Shuning uchun to
ʻ
rt xil yozilish shakliga ega:
 
Harflar
ifodalagan 
tovushlar
Yozilish shakllari
Harflarning nomlanishi
So
ʻ
z 
oxirida
So
ʻ
z 
o
ʻ
rtasida
So
ʻ
z 
boshida
Alohida 
holda
B