|
2.2. “Zamonaviy bionorganik kimyoning rivojlanish istiqbollari” mavzusini o‘qitishda pedagogik texnologiyalardan foydalanish usullari......
Konseptual jadvalni tuzish qoidasi bilan tanishadilar. Taqqoslanadiganlarni aniq-laydilar, olib boriladigan taqqoslanishlar bo‘yicha, xususiyatlarni ajratadilar
KONSEPTUAL JADVAL
O‘rganilayotgan hodisa, tushuncha, fikrlarni ikki va undan ortiq jihatlari bo‘yicha taqqoslashni ta’minlaydi.
Tizimli fikrlash, ma’lumotlarni tuzilmaga keltirish, tizimlashtirish ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
Maqsadning aniq qo‘yilishi:Aniq maqsadga erishish uchun, vositalarning to‘g‘ri tanlanishi.Vositalardan to‘g‘ri foydalanish uchun esa, aniq qoidalarga amal qilinishilozimligini yozgan.«Texnologiya» yunoncha so‘zdan olingan bo‘lib “techno” - mahorat, san’at, malaka va “logos” – so‘z, ta’limot ma’nolarini anglatadi. “Pedagogik texnologiya” tushunchasi nimani bildiradi?“Pedagogik texnologiya” – ta’limni texnologiyalashtirish sohasida pedagogik hodisa va jarayonda qo‘llaniladigan tushunchadir. Grafikli tashkil etuvchilar – fikriy jarayonlarni ko‘rgazmali taqdim etish vositasini ifodalaydi.Grafik organayzerlar: “Baliq skeleti”, “BBB”, “Konseptual jadval”, “Venn diagrammasi”, “Insert”, “Klaster”, “Nima uchun?”, “Qanday?” va b.Interfaol ta’lim bevosita interfaol metodlari yordamida tashkil etiladi. Modulli-kredit tizimi. Zamonaviy ta’limning eng takomillashgan shakli sanaladi.Grafikli tashkil etuvchilar – fikriy jarayonlarni ko‘rgazmali taqdim etish vositasini ifodalaydi. Grafikli tashkil etuvchilar uch turga bo‘linadi. Ma’lumotlarni tarkiblashtirish va tarkibiy bo‘lib chiqish, o‘rganilayotgan tushunchalar (voqea va hodisalar, mavzular) o‘rtasidagi aloqa va o‘zaro bog‘liqlikni o‘rnatish usul va vositalari:
Alohida yoki kichik guruhlarda konseptual jadvalni to‘ldiradilar.
- Uzunlik bo‘yicha taqqoslanadigan (fikr, nazariyalar) joylashtiriladi;
- Yotig‘i bo‘yicha taqqoslanish bo‘yicha olib boriladigan turli tavsiflar yoziladi
Klaster, Toifalash jadvali, Insert, B/B/B jadvali.Ma’lumotlarni tahlil qilish, solishtirish va taqqoslash usul va vositalari: T-jadvali, Venn diagrammasi. Muammoni aniqlash, uni hal etish, tahlil qilish va rejalashtirish usullari va vositalari: «Nima uchun?», «Baliq skeleti», «Piramida», «Nilufar guli» sxemalari, «Qanday?» ierarxik diagrammasi, «Kaskad» tarkibiy-mantiqiy sxemalari. “INSERT” jadvali. Mustaqil o‘qish vaqtida olgan ma’lumotlarni, eshitgan ma’ruzalarni tizimlashtirishni ta’minlaydi; olingan ma’lumotni tasdiqlash, aniqlash, chetga chiqish kuzatish. Avval o‘zlashtirgan ma’lumotlarni bog‘lash qobiliyatini shakllantirishga yordam beradi.Jadvaldan foydalanilganida talabalar o‘qish jarayonida olingan ma’lumotlarni alohida o‘zlari tizimlashtiradilar. Jadval ustunlariga quyidagi belgilarni muvofiq kiritadilar:
“v”- men bilgan ma’lumotlarga mos;
“-“ - men bilgan ma’lumotlarga zid;
“+” - men uchun yangi ma’lumot;
“?” - men uchun tushunarsiz yoki ma’lumotni aniqlash, to‘ldirish talab etiladi.
To‘ldirilgan jadval asosida o‘qituvchi mavzu asosida talabalar bilimini va ularning o‘zlashtirish darajasini baholaydi.Klaster (Klaster- tutam, bog‘lam) axborot xaritasini tuzish yo‘li. Barcha tuzilmaning mohiyatini markazlashtirish va aniqlash uchun qandaydir biror asosiy omil atrofida g‘oyalarni yig‘ish vazifasini bajaradi. Bilimlarni faollashtirishni tezlashtiradi, fikrlash jarayoniga mavzu bo‘yicha yangi o‘zaro bog‘lanishli tasavvurlarni erkin va ochiq jalb qilishga yordam beradi. Toifalash jadvali toifa-xususiyat va munosabatlarni muhimligini namoyon qiluvchi (umumiy) alomatga asoslangan jadvaldir. Ajratilgan alomatlar asosida olingan ma’lumotlarni birlashtirishni ta’minlaydi. Tizimli fikrlash, ma’lumotlarni tuzilmaga keltirish, tizimlashtirish ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
B/B/B jadvali. Bilaman/ Bilishni hohlayman/ Bilib oldim jadvali mavzu, matn, bo‘lim bo‘yicha izlanuvchilikni olib borish imkonini beradi. Tizimli fikrlash, tuzilmaga keltirish, tahlil qilish ko‘nikmalarini rivojlantiradi.Konseptual jadval.O‘rganilayotgan hodisa, tushuncha, fikrlarni ikki va undan ortiq jihatlari bo‘yicha taqqoslashni ta’minlaydi. Tizimli fikrlash, ma’lumotlarni tuzilmaga keltirish, tizimlashtirish ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Alohida yoki kichik guruhlarda konseptual jadvalni to‘ldiradilar.
“Konseptual jadval” metod.“Dinamikaning ikki asosiy masalasi“mavzusini o‘qitishda kontseptual jadvaldan foydalanamiz:
Ven diagrammasi: - 2 va 3 jihatlarni hamda umumiy tomonlarini solishtirish yoki taqqoslash yoki qarama-qarshi qo‘yish uchun qo‘llaniladi.
Tizimli fikrlash, solishtirish, taqqoslash, tahlil qilish ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Venn Diagramma tuzish qoidasi bilan tanishadilar. Alohida kichik guruhlarda Venn diagrammasini tuzadilar va kesishmaydigan joylarni to‘ldiradilar.Mavzuda keltirilgan detallarni solishtirish, taqqoslash, taxlil qilish talabalarda detallar to‘g‘risidagi tushunchalarni va tasavvurlarni albatta boyitadi.Zero, zamonaviy ta’lim doimiy ravishda fan va texnologiya rivoji bilan bog‘liqlikda ta’lim maqsadi, mazmuni, shakl, metod va vositalarining yangilanib borishini talab qiladi. Qolaversa, ta’lim muassasalari faoliyatini takomillashtirishga qo‘yilayotgan talablar ham tobora ortib bormoqda. Bu esa o‘z navbatida o‘qitish tizimiga ilg‘or, shu jumladan, interfaol ta’lim texnologiyalari va metodlarini izchil tatbiq etishni taqozo etadi. “Dinamikaning ikki asosiy masalasi“mavzusini o‘qitishda Ven diagrammasidan foydalanamiz 1 – - moddiy nuqta harakati vektor usulida berilganda teng ta’sir etuvchi kuchni aniqlash;
moddiy nuqta harakati koordinata usulida berilganda teng ta’sir etuvchi kuchni aniqlash;moddiy nuqta harakati tabiiy usulida berilganda teng ta’sir etuvchi kuchni aniqlash;differensial tenglamalarni aniqlash;moddiy nuqtaning massaning qiymati;2 – -nuqta harakat tenglamalarini aniqlash;differensial tenglamalarni aniqlash;moddiy nuqtaning massaning qiymati;integrallash amallarini bajarish;vaqtni hisobga olish;boshlang‘ich shartlar;3 – -differensial tenglamalarni aniqlash;vaqtni hisobga olish;moddiy nuqtaning massasining qiymati;
T – jadval - bitta konsepsiya (ma’lumot)ning jihatini o‘zaro solishtirish yoki ularni (ha/yo‘q, ha/qarshi) uchun qo‘llaniladi, tushunchaga nisbatan tanqidiy mushohadani rivojlantiradi.
Muammoni aniqlash, tahlil qilish va uni hal etishni rejalashtirishning yo‘llari va vositalari:
“Nima uchun” sxemasi-muammoning dastlabki sabablarini aniqlash bo‘yicha fikrlar zanjiridan iborat bo‘lib, tizimli, ijodiy, tahliliy fikrlashni rivojlantiradi va faollashtiradi. Jarayon davomida guruhlar “Nima uchun” sxemasini tuzish qoidasiga asosan alohida kichik guruhlarda muammoni ifodalaydilar. “Nima uchun” so‘rog‘ini beradilar va chizadilar, shu savolga javob yozadilar. Bu jarayon muammoning dastlabki sababi aniqlanmagunicha davom etadi.
“Baliq skeleti” chizmasi-bir qator muammolarni tasvirlash va uni echish imkonini beradi. Tizimli fikrlash, tuzilmaga keltirish, tahlil qilish ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Guruhlar chizmani tuzish qoidasi bilan tanishadilar. Skletning yuqori “suyagida” kichik muammolar ifodalanadi, pastda esa, ushbu kichik muammolar mavjudligini tasdiqlovchi dalillar yoziladi.Quyidan yuqoriga bosqichma-bosqich bo‘ysunuvchi “qanday?” diagrammasi-muammo to‘g‘risida umumiy tasavvurlarni olish imkonini beruvchi, mantiqiy savollar zanjiridan iborat bo‘lib, tizimli fikrlash, tuzilmaga keltirish, tahlil qilish ko‘nikmalarini rivojlantiradi.
“Nilufar guli” chizmasi - muammoni echish vositasi bo‘lib, o‘zida nilufar guli ko‘rinishini namoyon qiladi. Uning asosini to‘qqizta katta to‘rt burchaklar tashkil etadi. O‘rganuvchida tizimli fikrlash, tahlil qilish ko‘nikmalarini rivojlantiradi va faollashtiradi.
Blits-so‘rov –o‘yinliso‘rovma’ruzajarayonidao‘quvchilarnieslabqolgannarsalariniyanabirmartaaytilganlarniqaytaribaytishi.KLASTER(Klaster-tutam, bog‘lam) -axborot xaritasini tuzish yo‘li- barcha tuzilmaning mohiyatini markazlashtirish va aniqlash uchun qandaydir biror asosiy omil atrofida g‘oyalarni yig‘ish.Bilimlarni faollashtirishni tezlashtiradi, fikrlash jarayoniga mavzu bo‘yicha yangi o‘zaro bog‘lanishli tasavvurlarni erkin va ochiq jalb qilishga yordam beradi. Talabalarni klasterni tuzish qoidasi bilan tanishtiriladi. Yozuv taxtasi yoki katta qog‘oz varag‘ining o‘rtasiga asosiy so‘z yoki 1-2 so‘zdan iborat bo‘lgan mavzu nomi yoziladi-birikma bo‘yicha asosiy so‘z bilan uning yonida mavzu bilan bog‘liq so‘z va takliflar kichik doirachalar “yo‘ldoshlar” yozib qo‘shiladi. Ularni “asosiy” so‘z bilan chiziqlar yordamida birlashtiriladi. Bu “yo‘ldoshlarda” “kichik yo‘ldoshlar” bo‘lishi mumkin. Yozuv ajratilgan vaqt davomida yoki g‘oyalar tugagunicha davom etishi mumkin.Demak, yozuv taxtasi yoki katta qog‘oz varag‘ining o‘rtasiga asosiy so‘z ya’ni (kuch) yozib qo‘yamiz
Do'stlaringiz bilan baham: |
