O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti huzuridagi pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tarmoq (mintaqaviy )markazi

Ba’zi mikroelementlarning organizmdagi miqdori

Muhim biometallarning biologik ahamiyati

• 
  Biogen metallar davriy jadvaldagi turgan o‘rniga mos keladigan xossalarga ega bo‘lsada, ularning biologik funksiyalari har xil bo‘ladi.
  
• 
  Ishqoriy metall ionlari koordinatsion bog‘lanishli birikmalarni kam hosil qiladi, organizmning elektrolitlar muhitini yaratishda ishtirok etadi, organlar va to‘qimalarda osmotik bosimning farqi tufayli moddalarni so‘rilish jarayonlarini aniqlaydi.
  
• 
  Kam eriydigan birikmalar hosil qiluvchi Ca²⁺ ionlari organizmning "tayanch" tizimlari: skelet, ilik uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.
  
• 
  Biometallar taxminan 30% barcha ferment sistemalarining markazlari hisoblanadi. Masalan, osonlikcha gidrolizlanadigan metallar (Mg, Zn) fermentativ gidroliz reaksiyalarida qatnashadi; o‘zgaruvchan valentlik va o‘zgaruvchan koordinatsion songa (Cu, Fe, Mo) ega bo‘lgan metallar ko‘plab oksidlanish-qaytarilish jarayonlarini tartibga soladi.
  

• 
  Biosfera - bu makro va mikro darajalarda harakatchan muvozanatga ega muhit.
  
• 
  Biosferadagi elementlar hujayra ichidagi yoki hujayradan tashqari bo‘shliqda tarqalishi bilan ajralib turadi.
  
• 
  Masalan, hujayradan tashqari elementlar Na, Ca, Cu, Mo, Cl, Si, Al
  
• 
  hujayra ichidagi elementlar K, Mg, Fe, Co, Zn, Ni, Mn, S, P, Se. Natriy, kaliy: Agar geosferada Na⁺ i K⁺ ionlari har doim birga kelsa va ularni ajratish oson ish bo‘lmasa, biosferada bu ionlar hujayra membranalarining turli tomonlariga tarqaladi. Ushbu ionlar ion kanallari bo‘ylab har ikki yo‘nalishda doimiy ravishda harakatlanadi, bundan tashqari konsentratsiya gradientiga qarshi, ya’ni pastroq konsentratsiyalar maydonidan yuqori konsentratsiyaga darajalarga qarab. Bunday sxemalardan biriga ko‘ra, kaliy-natriy nasosi ishlaydi.
  

• 
  Nasosning asosiy vazifasi - barcha tana tizimlarida kaliy - natriy muvozanatini saqlash. Ushbu muvozanat, birinchi navbatda, barcha so‘rilish va ajralish jarayonlarining harakatlantiruvchi kuchi bo‘lgan biologik suyuqliklarning zaruriy osmotik bosimini ushlab turishni ta’minlaydi; ikkinchidan, har bir organ va to‘qimalarga xos bo‘lgan rN qiymatini saqlab qolish; uchinchidan, natriy va kaliy asab impulslarini uzatishda muhim rol o‘ynaydi.
  

• 
  Agar geosferada Na⁺ i K⁺ ionlari har doim birga kelsa va ularni ajratish oson ish bo‘lmasa, biosferada bu ionlar hujayra membranalarining turli tomonlariga tarqaladi. Ushbu ionlar ion kanallari bo‘ylab har ikki yo‘nalishda doimiy ravishda harakatlanadi, bundan tashqari konsentratsiya gradientiga qarshi, ya’ni pastroq konsentratsiyalar maydonidan yuqori konsentratsiyaga darajalarga qarab. Bunday sxemalardan biriga ko‘ra, kaliy-natriy nasosi ishlaydi. Nasosning asosiy vazifasi - barcha tana tizimlarida kaliy - natriy muvozanatini saqlash. Ushbu muvozanat, birinchi navbatda, barcha so‘rilish va ajralish jarayonlarining harakatlantiruvchi kuchi bo‘lgan biologik suyuqliklarning zaruriy osmotik bosimini ushlab turishni ta’minlaydi; ikkinchidan, har bir organ va to‘qimalarga xos bo‘lgan rN qiymatini saqlab qolish; uchinchidan, natriy va kaliy asab impulslarini uzatishda muhim rol o‘ynaydi.