O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti huzuridagi pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tarmoq (mintaqaviy )markazi

Mg²⁺ ioni Ca²⁺ ioniga qaraganda kuchliroq kompleks hosil qiluvchi bo‘lganligi sababli ba’zi metallofermentlarning markazi bo‘lib xizmat qiladi.Masalan, ATF ning juda muhim gidrolizini katalizlaydi. O‘simliklar olamida Mg²⁺ yorug‘lik energiyasi ta’sirida N₂O va CO₂ ning uglevodlarga va O₂ ga aylanishidan iborat bo‘lgan fotosintez kabi global jarayonni boshqaradigan xlorofillning koordinatsion markaziga kiradi. Organizmdagi Ca²⁺ ning miqdori ~ 1% ni tashkil qiladi; u tirik organizmning har bir hujayrasida mavjud. Kalsiy tirik organizm hujayralarida in vivo ravishda tarqalgan 5 element bo‘lib, C, H, O, N dan keyin turadi.Sut emizuvchilarda 95% kalsiy qattiq to‘qimalarda: suyaklar va tishlarda bo‘ladi, bu erda u ftorapatit va gidroksiapatit shaklida bo‘ladi; Qushlar va mollyuskalar organizmlarida CaCO₃ ustunlik qiladi. Kalsiy biomineralizatsiya jarayonlari bilan chambarchas bog‘liq. Qon tomirlari va arteriyalar devorlarida kalsiy xolesterinli kompleks CaCO₃ shaklida, buyraklarda esa oksalat yoki urat (siydik kislotasi tuzlari) shaklida bo‘ladi. Ca²⁺ ionlari mushak tolasining qisqarishida, ko‘plab fermentlarning faollashuvida va qon ivish jarayonini boshqarishda faol ishtirok etadi. Tanadagi Ca²⁺ konsentratsiyasi paratiroid bezlari kalsitonin gormoni bilan tartibga solinadi, so‘rilishi esa tanadagi D vitamini miqdori bilan belgilanadi. Bu vitaminning etishmasligi Ca so‘rilishining pasayishiga olib keladi va raxitning paydo bo‘lishiga olib keladi.

Ca - hujayradan tashqari element; uning hujayradagi konsentratsiyasi past: ~ 10^-7 mol/l, hujayra tashqarisida - ~ 10^-15 mol/l va bu konsentratsiya gradenti Ca-nasosi tufayli saqlanib qoladi. Ba’zi Ca²⁺ tuzlari dori sifatida ishlatiladi: xlorid va glyukonat, gips CaSO₄.

1.3.Ligand-biomolekula va metall ionlarining umumiy tavsifi.

•