O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti huzuridagi pedagog kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tarmoq (mintaqaviy )markazi

A) Funksional roliga ko‘ra:

1) organogenlar, organizmda ularning 97,4% (S, N, O, N, R, S),

2) elektrolit fon elementlari (Na, K, Ca, Mg, Sl). Ushbu metall ionlari organizmdagi umumiy metall tarkibining 99% ni tashkil qiladi;

3) mikroelementlar - fermentlar, gormonlar markazlarining biologik faol atomlari (o‘tuvchi metallar).

B) Organizmdagi elementlarning konsentratsiyasiga ko‘ra biogen elementlar quyidagilarga bo‘linadi:

1) makroelementlar;

2) mikroelementlar;

3) ultramikroelementlar.

• 
  Sinflanishi: Tarkibi tana vaznining 0,01% dan oshadigan biogen elementlar makroelementlar sinfiga kiradi. Bularga 12 ta element kiradi: organogenlar, elektrolitlar fon ionlari va temir. Ular tirik substratning 99,99 foizini tashkil qiladi. Bundan ham ajablantiradigan narsa, tirik to‘qimalarning 99% faqat oltita elementni o‘z ichiga oladi: S, N, O, N, R, Ca.
  
• 
  K, Na, Mg, Fe, Sl, S elementlari oligobiogen elementlar deb tasniflanadi. Ularning tarkibi 0,1 dan 1% gacha.
  
• 
  Umumiy tarkibi taxminan 0,01% bo‘lgan biogen elementlar mikroelementlar deb nomlanadi. Ularning har birining tarkibi 0,001% ni tashkil qiladi (10-3 - 10-5%) Mikroelementlarning aksariyati asosan jigar to‘qimalarida uchraydi. Jigar mikroelementlar deposi hisoblanadi. Ba’zi mikroelementlar ma’lum to‘qimalarga moyillikni namoyon qiladi (yod - qalqonsimon bez uchun, ftor - tish emaliga, rux - oshqozon osti bezi uchun, molibden - buyraklar uchun va boshqalar).
  
• 
  Tarkibi 10-5% dan kam bo‘lgan elementlar ultramikroelementlar deb nomlanadi.
  

Makro va mikroelementlar tirik organizmlarda har xil funksiyalarni bajaradilar. Makroelementlar tashuvchi to‘qimalarning asosini tashkil qiladi, umuman organizmning butun muhitining xususiyatlarini ta’minlaydi:

• 
  ular ma’lum rN qiymatlarini,
  
• 
  osmotik bosimni saqlaydi,
  
• 
  kislota-ishqor muvozanatini talab qilinadigan chegaralarda saqlaydi
  
• 
  ba’zi moddalarning zarralarini kolloid holatida saqlaydi.
  

Mikroelementlar makroelementlardan farqli o‘laroq, to‘qimalar o‘rtasida notekis taqsimlanadi va ko‘pincha ma’lum turdagi to‘qima va organlarga yaqinlikka ega