O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulufbek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

O‘rta Osiyo ko‘llari morfologiyasi va morfometriyasi. 
O‘rta 
Osiyo ko‘llari ham bir­biridan suv yuzasi maydonining o‘lchamlari, 
ularning ko‘rinishi, ko‘l kosalarining shakllari, chuqurligi va boshqa 
ko‘rsatkichlari bilan farqlanadi.
Suv yuzasi maydoni bo‘yicha Orol, Balxash va Issiqko‘llardan keyin 
Aydarko‘l, Sariqamish ko‘llari turadi. Har ikki ko‘l ham o‘lkamizning 

---

147 
tekislik qismida, inson xo‘jalik faoliyati, ya’ni antropogen omil ta’siri 
natijasida hosil bo‘lgan. 
Tog‘ ko‘llari ichida (Issiqko‘lni hisobga olmaganda) suv yuzasi 
maydoni bo‘yicha Qorako‘l (F
k
=380 km
2
), Sonko‘l (F
k
=274,6 km
2
), 
CHatirko‘l (F
k
=160 km
2
) va Sarez (F
k
=79,6 km
2
) ko‘llari eng yirik 
hisoblanadi. 
11.2 ­ rasm. Orol dengizining maydon va hajm egri chizig‘i
 
Ko‘llar kosasining o‘lcham ko‘rsatkichlari. 
Yirik ko‘llar (Orol, 
Issiqko‘l)ni hisobga olmaganda, Sariqamish ko‘li suv hajmining (V = 28,5 
km
3
) kattaligi bilan ajralib turadi. Undan keyingi o‘rinni suv hajmi 
V=26,53 km
3
bo‘lgan Qorako‘l egallaydi. Umuman, O‘rta Osiyoda suv 
hajmi 1 km
3
dan katta bo‘lgan ko‘llar soni bor­yo‘g‘i 8 ta ni tashkil etadi. 
Tog‘li hududlardagi ko‘llar chuqurligining kattaligi bilan tekislik 
ko‘llaridan keskin ajralib turadi. Masalan, Sarez ko‘lining eng katta 
chuqurligi 499,6 m bo‘lsa, Qorako‘lda 238 m, Sarichelakda esa 234 m va 
hokazo. 
Tekislik ko‘llarida esa, yuqoridagining aksi kuzatiladi. Masalan, suv 
sig‘imi nisbatan katta bo‘lgan Sariqamish ko‘lining eng katta chuqurligi 
bor-yo‘g‘i 39,5 m ni tashkil etadi. Bu qiymat ham mavsumlar va yillar 

---

148 
davomida o‘zgarib turadi.