O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulufbek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

tranzit
 
deyiladi.
Tabiiy, asosan, relyef sharoitlarining o‘zgarishi tufayli suvning oqish 
tezligi kamayishi natijasida oqiziqlarning cho‘kib, yotqiziqlar hosil qilishi 
akkumulyasiya
 
deb ataladi. 
Daryo oqiziqlari o‘zandagi harakat tartibiga ko‘ra 
muallaq
va 
o‘zan
 
tubi oqiziqlariga
bo‘linadi. Oqiziqlarni bunday ikki guruhga ajratish 
shartlidir. Chunki suvning oqish tezligi o‘zgarishiga hamda oqiziqlar 
oqimini tashkil etgan zarrachalarning o‘lchamlari ­ diametriga bog‘liq 
holda ular suvda muallaq holda va, aksincha, o‘zan tubida yumalab yoki 
surilib harakatlanishi mumkin. 
Daryolar oqiziqlarini miqdoriy ifodalash maqsadida quyidagi 
tushunchalar qabul qilingan: 
1)
oqiziqlar sarfi; 2) oqiziqlar oqimi (hajmi); 
3) oqiziqlar moduli yoki yuvilish moduli; 4) suvning o‘rtacha loyqaligi; 5) 
oqiziqlarning o‘rtacha kattaligi (diametri). 
Oqiziqlar sarfi deb, daryoning ko‘ndalang qirqimidan vaqt 
birligida oqib o‘tadigan loyqa oqiziqlar miqdoriga aytiladi.
Muallaq 
oqiziqlar sarfi R bilan, o‘zan tubi oqiziqlari esa G bilan belgilanadi. Har 
ikki kattalik ham 
kg/s 
larda ifodalanadi. 
Oqiziqlar oqimi deb, daryoning ko‘ndalang qirqimidan ma’lum 
vaqt (kun, oy, yil) davomida oqib o‘tadigan loyqa oqiziqlar miqdoriga 
aytiladi.
U 
R
W
bilan belgilanib, tonnalarda yoki hajm birligi, ya’ni m
3
da 
ifodalanadi. Agar 
T
kun davomidagi o‘rtacha oqiziqlar sarfi R (
c
кг
/
) 
ma’lum bo‘lsa, u holda oqiziqlar oqimi quyidagicha aniqlanadi: 
R
T
T
R
W
R








4
,
86
1000
60
60
24
, t. 

---

134 
Oqiziqlar oqimini hajm birligida ham ifodalash mumkin. Buning 
uchun hisoblashlarda quyidagi ifodadan foydalaniladi: 
,
R
R
RV
W
W


m
3
,
bu yerda: 
R
W
­ loyqa oqiziqlarning og‘irlik birligidagi hajmi, tonnada; 
R

­ 
loyqa oqiziqlarning solishtirma og‘irligi, t/m
3
.