O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi mirzo ulug„bek nomidagi o„zbekiston milliy universiteti

Barqaror 
rivojlanish 
konsepsiyasi
hozirgi 
vaqtda 
ishlab 
chiqilmoqda, hali nihoyasiga yetkazilmagan. Bunga ko‗ra, ekologik 
muammolarni faqatgina ijtimoiy-iqtisodiy muammolarning yechimini 
topish orqali kompleks ravishda mahalliy, milliy, mintaqaviy va global 
miqyosda uyushgan tarzda hal qilish mumkin.
Barqaror rivojlanishga 1991 yilda nashr etilgan ―Yerni asrash. 
Barqaror hayot strategiyasi‖ nomli kitobda Shunday ta‘rif beriladi: 
―Barqaror rivojlanish – odamlar yashash muhitining sifatini yaxshilash. 
Barqaror iqtisodiyot – barqaror rivojlanishning mevasi, u resurs bilan 

---

38 
ta‘minlanish va adaptatsiya yo‗li bilan rivojlanish hamda ilm, aql va 
texnikaning samarasini rivojlantirishdir‖. Bu konsepsiya namoyondalari 
tabiiy sharoitga insonlarning hohishlaridan kelib chiqib moslashish orqali 
ekologik inqirozdan qutulish mumkinligini tavsiya etadilar. Ular 
geotizimlarning tashqi ta‘sirlarga nisbatan qarshi turish va o‗z-o‗zini 
tiklash qonuniyatlarini saqlagan holda, insonlarning harakatlarini tashkil 
etish va moslashtirishni taklif etadi.
Demak, jamiyat va tabiat munosabatlari to‗g‗risidagi konsepsiyalar 
mavjud jamiyatning tabiatdan foydalanish, o‗zgartirish va muhofaza qilish 
borasidagi tadbirlarini ilmiy asoslashga xizmat qiladi. Ularning aksariyati 
tabiat qonunlarining jamiyatga bo‗ysinmasligi, jamiyat qonunlaridan avval 
shakllanganligini ta‘kidab, tabiat bilan munosabatda ushbu qonunlarga 
amal qilishni olg‗a surishadi, bu esa turli xil geoekologik muammolarni 
oldini olishning muhim kafolatidir.
1.7.
 
Geoekologik tadqiqotlarda amal qilinadigan
prinsiplar va yondashuvlar. 
 
Prinsip
(lot. 
principum
– ibtido, asos, ilk sabab) – 1) turli 
ahamiyatga ega bo‗lgan faktlar va bilimlar majmuining asosi; 2) har 
qanday hatti-harakat va faoliyatning boshlang‗ich qoidalari. Ilmiy 
muammolarni o‗rganishda tadqiqotchilar amal qiladigan yo‗naltiruvchi, 
maqsadga yetish jarayonidagi hukm suruvchi qoidalar, holatlar. 
Geoekologik tadqiqotlarning asosiy prinsiplariga ekologik, kompleks, 
regional, tarixiy-genetik, tizim-tarkib, tabiatni muhofaza qilish tadbirlarini 
barcha joylarda amalga oshirish va boshqalar kiradi.