O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

 
SHaxs xususiyatlarini o‘lchash 
Kettel singari Ayzenk ham shaxsning uchta super xususiyatidagi individual 
farqlarni aniqlash uchun ko‘plab o‘zini-o‘zi baholash so‘rovnomalarini ishlab 

---

258 
chiqqan
89
. Ularning eng oxirgisi “Ayzenk shaxs so‘rovnomasi” hisoblanadi 
(Eysenck Personality Questionnaire, EPQ). EPQ punktlaridan namunalar 2-
jadvalda berilgan. SHuni e’tiborga olish kerakki, bu so‘rovnoma shaxs 
strukturasini shakllantirishda muhim hisoblangan mazkur uch faktorli punktdan 
iborat. Bundan tashqari, EPQ o‘z ichiga yolg‘on shkalasini ham kiritgan bo‘lib, 
uning yordamida shaxs o‘zini yaxshi ko‘rsatish maqsadida yolg‘on ishlatishini 
aniqlash mumkin bo‘ladi. SHuningdek, 7-15 yoshdagi bolalarni test qilish uchun 
“O‘smir shaxs so‘rovnomasi” (Junior EPQ) ham ishlab chiqilgan. 
2-jadval 
Ayzenkning shaxs so‘rovnomasi punktlaridan namuna 
Ekstraversiya-Introversiya
1. Jamoat joylarida bo‘lishni yoqtirasizmi? 
Ha Yo‘q 
2. Odamlar bilan muloqot qilishni yoqtirasizmi? 
Ha Yo‘q 
3. O‘zingizni omadli deb hisoblaysizmi? 
Ha Yo‘q 
Barqarorlik/beqarorlik
1. Sizning kayfiyatingiz tez-tez o‘zgarib turadimi? 
Ha Yo‘q 
2. Siz tez hayajonga tushadigan shaxsmisiz? 
Ha Yo‘q 
4. Siz ko‘pincha tushkun kayfiyatda bo‘lasizmi ? 
Ha Yo‘q 
Psixopatiya
1. Siz uchun yaxshi xulq va ozodalik muhimmi? 
Ha Yo‘q 
2. Siz insonlar bilan qo‘pol muomalada bo‘lmaslikka 
intilasizmi? 
Ha Yo‘q 
89
Boeree C. G. G. Hans Eysenck /Personality Theories. PsychologyDepartment Shippensburg University. 
1997. – Р.5 

---

259 
3. Siz boshqa kishilar bilan hamkorlik qilishni 
yoqtirasizmi? 
Ha Yo‘q 
YOlg‘on shkalasi
1. Siz ba’zida uyatsiz hazillar qilishni yoqtirasizmi? 
Ha Yo‘q 
2. Bolaligingizda sizga buyurilgan ishlarni hech qanday 
norozilik va shikoyatlarsiz bajarganmisiz? 
Ha Yo‘q 
Ayzenk va Kettel faktorlashtirishda turli xil shaxs so‘rovnomalaridan 
foydalanishi, shaxsni ta’riflashda muhim hisoblangan xususiyatlar sonida farqlar 
yuzaga kelishining asosiy sababi hisoblanadi. Bu erda faktorli analiz natijalari 
bevosita olinayotgan ma’lumotlar tipi va manbaasiga bog‘liqdir. Ayzenkning shu 
narsaga ishshonchi komil ediki, uning ikki kriteriyasi – introversiya/ekstraversiya 
va barqarorlik/neyrotizm boshqa ko‘plab shaxs so‘rovnomalarini o‘tkazgan bir 
qancha tadqiqotchilar tomonidan empirik jihatdan tasdiqlangan. Ushbu nuqtai 
nazar to‘g‘ri ekanligini isbotlovchi asosiy dalillar ekstravert va introvertlar xulq-
atvorini tadqiq etilishi natijasida olingan.