O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug‘bek nomidagi o‘zbekiston milliy universiteti

idrok qilish 
– jismliligi, doimiyligi, anglanganligi; 
xotira 
– 
ixtiyoriyligi va belgilanganligi (inson tomonidan axborotning eslab qolish, saqlash 
51
Psychology David G. Myers Hope College Holland, Michigan 191 

---

106 
va ishlatishning maxsus, madaniy jihatdan ishlab chiqilgan vositalarning 
qo‘llanilishi) bilan ajralib turadi. Aynan shu sifatlar inson tomonidan hayoti 
davomida egallanib boriladi va keyinchalik ta’lim olish orqali rivojlantiriladi.
2. Hayvonlar 
xotira
si insonlarnikidan farqli ravishda chegaralangandir. Ular 
o‘z hayoti davomida o‘zlari egallashi mumkin bo‘lgan axborotni qo‘llay oladilar, 
xolos. O‘zlaridan keyingi avlodga irsiy saqlanib qolishi mumkin bo‘lgan va 
genotipda o‘z ifodasini topgan belgi va xossalarni o‘tkazadilar. Tajribaning qolgan 
qismi hayvonning nobud bo‘lishi bilan qaytarib bo‘lmaydigan darajada kelajak 
avlod uchun o‘z ahamiyatini yo‘qotadi. Insonda buning hammasi boshqacha tarzda 
kechadi. Uning 
xotira
si cheksizdir. Inson benihoya ko‘p miqdordagi axborotni, 
unda bunga zaruriyati bo‘lmasa ham, yod olib, xotirada saqlab va nazariyada 
ifodalay olishi mumkin. Buning uchun odamlar axborotni yozib olishning belgili 
tizimi va vositalarini kashf etganlar. Ular axborotni yozib olib, uni saqlashdan 
tashqari, avloddanavlodga moddiy va ma’naviy buyumlar orqali belgili tizimlar va 
vositalardan foydalanishni o‘rgatishni ham o‘tkazishlari mumkin.
3. SHuningdek, inson va hayvonlar tafakkuridagi tafovutlar ham yaqqol 
ko‘zga tashlanadi. Bu ikki nomlari tilga olingan tirik mavjudotlar dunyoga 
kelishlari bilan ko‘rgazmali-harakat ko‘rinishidagi oddiy amaliy masalalar 
echimini topish kabi yashirin, ammo yuzaga chiqishi tayin bo‘lgan layoqatga ega 
bo‘ladilar. Lekin, idrok taraqqiyotining keyingi ikki –