O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug’bek nomidagi o’zbekiston milliy universiteti p. Habibullayev nomidagi fizika fakulteti “fotonika” kafedrasi 5A140202 “Fizika (Optika)

Nanotarozi

• Nanotarozi
• Milli- va mikrogramm massali jismlarni o‘lchovchi tarozilar bilan hozir hech kimni hayron qoldirib bofimaydi, chunki ular deyarli barcha maktab fizika kabinetlarida bor. Ammo, juda katta va juda kichik obyektlarni bevosita tortib, o‘lchab boflmaydi. Bunga sabab ularni taqqoslash uchun massa etalonlari yo‘q. Massasi bir mikrogrammdan o‘n million marta kichik obyektni tarozida tortib bodadimi? Yaqinda AQSH ning Jorjiya shtatidagi texnologiya instituti xodimlari ana shunday mikroskopik jismlami tortuvchi eng sezgir va eng kichik tarozi yaratdilar. U uzunligi 4 mikron bo‘lgan ingichka kantilever-nanonaychadan tuzilgan (nanonaycha tarozi pallasi vazifasini o‘taydi). Nanotarozining ishlashi maktab fizika kursidanyaxshi tanish bo‘lgan hodisaga asoslangan: prujinali mayatnik tebranishining xususiy chastotasi prujina bikirligi (k) va osilgan yuk massasi (m) ga bog‘liq:
• ω0=
• Boshqacha aytganda, prujina bikrligi va tebranish chastotasini bilgan holda yukning massasini osongina topish mumkin. Xuddi shunday usulda nanonaycha uchiga biriktirilgan zarra massasini aniqlash mumkin. Yaratilgan tarozilarda kantileverni lazer nuri impulsi yoki o‘zgaruvchan elektrik maydon ta'sirida tebranma harakatga keltiriladi. Zarracha kantileverga ulanishidayoq uning xususiy tebranish chastotasi kamayadi. Kantilever ingichka lazer nuri dastasi bilan yoritiladi, bu nur uning tebranish chastotasidagi eng kichik o‘zgarishlarni ham seza oladi.

•