O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi maktabgacha va boshlang’ich ta’lim metodikasi kafedrasi qarshi davlat universiteti tabiatshunoslik va uni o'qitish metodikasi fani bo'yicha m a ' ruzalarmatn I

Yupiterning yo‘ldoshi Io 1610 yil yanvarida Galileo Galiley tomonidan kashf qilingan. U bizning Oydan bir oz kattaroq. Io, quyosh tizimidagi eng faol vulqonli jism hisoblanadi. Undagi vulqonlar 300 kilometr balandlikkacha moddalar oqimini purkab turadi. Yo‘ldoshdagi vulqonli faollik uning yaqinida joylashgan koinot jismlari va o‘zining ichki xarakteristikalari bilan bog‘liq. Yo‘ldosh yuzasining ostki qismi suyuq holatda bo‘lganligi tufayli uning yuzasi doimiy ravishda o‘zgarib turadi.

Saturnning yo‘ldoshi Titan bizning Oydan keyin koinot apparati qo‘ngan yagona yo‘ldosh hisoblanadi. U Xristian Gyuygens tomonidan 1655 yilda kashf qilingan. Titan kattaligi bo‘yicha Quyosh tizimidagi ikkinchi yo‘ldosh hisoblanadi. U quyuq tumanli atmosfera bilan qoplangan bo‘lib, tarkibi metan, azot va etandan iborat. Ushbu yo‘ldosh shunisi bilan xarakterliki, unda Yerning atmosferasiga o‘xshash atmosfera mavjud. Olimlarning isbot qilishlaricha u Yer sayyorasidan keyin yuzasida suyuqlik bo‘lgan Quyosh tizimidagi yagona joy va bu suyuqlik suv emas balki, metandir.

Neptun yo‘ldoshi Triton 1846 yil oktabr oyida astronom Uilyam Lassel tomonidan kashf qilingan. Qizig‘i shundaki, ushbu yo‘ldosh Neptun kashf qilinganidan 17 kun o‘tgach topilgan. U Neptun yo‘ldoshlarining ichida eng ulkani. Tritonning quyosh tizimidagi boshqa osmon jismlaridan farqli jihati, u o‘z sayyorasining atrofida uning aylanish yo‘nalishiga teskari yo‘nalishda aylanuvchi yagona yirik yo‘ldosh hisoblanadi. Bu Tritonning Neptun tomonidan “asir” olingan yo‘ldoshi degan farazni ilgari surish uchun asos bo‘ldi. Chunki Quyosh tizimidagi boshqa barcha tabiiy yo‘ldoshlar o‘z sayyoralarining aylanish yo‘nalishlari bo‘ylab aylanadi. Olimlar Neptun qanday qilib bunday yirik jismni o‘z orbitasiga tortib olganligi haqida bir fikrga kela olmayaptilar. Triton Quyosh tizimidagi eng sovuq joylardan biri hisoblanadi. 1989 yil “Voyajer-2” uning yonidan uchib o‘tish chog‘ida undagi haroratning Selsiy shkalasi bo‘yicha minus 236 gradus ekanligini anqladi, ya’ni absolyut nolga yaqin. Shu bilan birgalikda “Voyajer-2”, Tritonda faol geyzerlar mavjudligini aniqladi. Demak Triton quyosh tizimida kamsonli bo‘lgan geologik faol yo‘ldoshlardan biri hisoblanadi.