O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi jizzax davlat

O`ZBЕKISTON RЕSPUBLIKASI OLIY VA O`RTA
MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI JIZZAX DAVLAT
PEDAGOGIKA INSTITUTI
“Biologiya” yo`nalishi 224-18 guruh talabasi
MUXTORQULOVA SADOQATNING
"Brutselyoz qo'zg'atuvchising biomorfologik tuzilishi, profilaktikasi, diognostikasi va mavzuni o`qitishda interfaol metodlar grafikli organayzerlarni qo`llanilishi" mavzusidagi


BITIRUV MALAKAVIY ISHI
Ilmiy rahbar: biologiya fanlari professer Hamrayeva. N
Kafedra mudiri : b.f.n Azimova.D


Jizzax 2022

MUNDARIJA:

KIRISH
I- BOB.Brutselyoz qo`zg`atuvchisining biomorfalogik tuzilishi..........................
1.1 Brutselyoz qo`zg`atuvchisining morfalogoyasi va biologik xossalari.................
1.2 Brutselyoz kasalligi patogenizi patalogik anatomiyasi......................................
1.3 Brutselyoz qo`zg`atuvchisining profilaktikasi epidemologiyasi.........................
II- BOB.Kasallik qo`zg`atuvchi mikroorganizmlarni o`qitishda grafikli organayzerlarni qo`llash..............................................................................................
2.1 Patogin mikroorganizmlar mavzusini o`qitishda YaPT da o`qitilishi..........
2.2 Grafikli organayzerlar.......................................................................................
Xulosa..........................................................................................................................
Foydalanilgan adabiyotlar…………………………………………………………


KIRISH


Mavzuning dolzarbligi: Ushbu mavzu mikroorgani tuzilishi, oziqlanishi, nafas olishi. bijg`ish jarayonlari mikroorganizmlar genetikasi, azotofiksasiya, amonnifikasiya, nitrifikasiya, denitrifikasiya jarayonlari, patogen, mikroorganizmlar, immunitet Bemorni ko'zdan kechirganda, dastlabki kunlarda yuzi biroz qizargan bo'lsa xam, keyinchalik oqish bo'ladi, Teri oqargan, nam bo'ladi. Ayrim hollarda, izsiz yo'qoladigan, qisqa muddatli toshmalar toshadi. Periferik limfa tugunlarining kattalashishi o'ziga xos xisoblanadi. Bo'yin, qo'ltiq osti, chov bezlari kattaligi loviyadek bo'lishi mumkin, paypaslanganda og'rimaydi. Ba'zan teri ostida (ayniqsa orqada) qattiq paypaslaganda og'riydigan tuguncha -fibrozitlar paydo bo'ladi.Tomir urishi tezlashadi. Qon bosimi pasayadi. Yurak tonlari sust eishitiladi. Jigar va taloq kattalashishi brutsellozga xos alomatlardan hisoblanadi. Bu davrda bo'g'imlarda biroz og'riq bo'lsa xam, tayanch-xarakat apparati sezilarli jarohatlanmaydi.Kasallik to'g'ri davolansa, 2-3 haftadan so'ng alomatlari yo'qolib, bemor tuzalishi mumkin. Lekin, bu kasallikdan to'liq forig' bo'linganini anglatmaydi. Vaqt o'tib, turli stress omillar ta'sirida kasallik qaytalanishi yoki uning surunkali turi alomatlari paydo bo'lishi mumkin. O'z vaqtida davolanmagan yoki noto'g'ri davolangan o'tkir brutselloz doimo surunkali turga o'tadi.Ko'p xollarda brutsellozning dastlabki namoyon bo'lishi surunkali turi alomatlari bilan boshlanadi. Brutsellozning bu turida turli sistema va a'zolarning jaroxatlanishi yaqqol ifodalanadi. Surunkali brutsellozda tayanch-harakat apparati jaroxatlanishi birinchi o'rinda turadi. Bo'g'imlar, bo'g'im xaltachasi va muskullar shikastlanishi (artrit, bursit, tendovaginit, miozit) tufayli bemor kuchli og'riq sezadi, bo'g'im shishadi, harakat to`g`risidagi ta`limotni hamda gen, hujayra va fermentlar injenerligi, texnologik bioenergetika, membrana texnologiyasi, immunobiotexnologiya, ekologik biotexnologiya va bioelektronika bo`limlarni qamrab olgan. Hozirgi vaqtda odam va hayvonlarda uchraydigan yuqumli kasalliklar patologiyasida viruslar muhim o‘rin tutadi, chunki 75% yuqumli kasalliklarni viruslar qo‘zg‘atib aholining sog`lig`iga putur yetkazadi va davlat iqtisodiyotiga zarar keltiradi. Yangi topilgan viruslar qo`z g `atadigan kasalliklar, xususan viruslaming o'sma kasalliklaridagi o‘smani aniqlash virusologiyaning asosiy vazifalaridan biri hisoblanadi. Virusologiya keyingi yillarda jadal rivojlanmoqda. Turli soha olimlari va virusologlar oldida turgan vazifalardan biri virusli kasalliklarga aniq va to`g`ri tashxis qo`yish, ularning oldini olish va davolash usullarini ishlab chiqishdan iborat.XX asming ikkinchi yarmida tibbiyot sohasida yirik kashfiyotlar qilindi. Masalan: genetik kodning tuzilishi va faoliyati, oqsilni sintez qilish mexanizmi, genlarning o'zgaruvchanligi, induksiyasi, repressiyasi va boshqalar aniqlandi. Bu kashfiyotlarda tekshiruv uchun virus va bakteriyalardan foydalanildi. Olingan natijalar mikroorganizmlaming tashqi muhit bilan o `zaro ta`sir mexanizmini ochish imkonini berdi. Mikrobiologiya va virusologiya sohasida qilingan kashfiyotlar yangi fanlar, masalan: molekularbiologiya , genetika, enzimologiya , immunologiya biotexnologiya va boshqalam ing vujudga kelishiga sabab b o `ldi. Ushbu fanlar yordamida mikroorganizm faol moddalar ajratuvchi shtammlari, tibbiyotda qo‘llaniladigan yangi antibiotiklar, tashxis qo'yishda ishlatiladigan omillar, interferon, interleykin, vaksinalar,monoklonal antitelo va boshqalar olindi. Bu preparatlarni qo`llab yuqumli kasalliklarga erta tashxis qo'yish, davolash va oldini olish mumkin.
Mavzuning o`rganganlik darajasi.Keyingi yillarda immunologiya fani juda tez sur`atlarda rivojlanmoqda. Immunitet deganda dastlab kishilami yuqumli kasalliklardan himoya qilish tushunilar edi. Hozir esa, immunitet deganda organizm ichki muhit gomeostazini ham ekzogen (tashqi), ham endogen (ichki) yot omillar ta`siriga nisbatan normada ushlab turuvchi tizim tushuniladi. Tibbiyot mikrobiologiyasi, virusologiyasi va immunologiyasining vazifasi yuqumli kasallik qo'zg'atuvchilarini aniqlash, bunday kasalliklarni oldini olish, ularn iloji boricha kamaytirish va patogen mikroorganizmlarni bartaraf etish hisoblanadi. Bunday ishlar sanitariya-epidem iologiya stansiyasi, bakteriologik, virusologik, parazitologik va boshqa maxsus laboratoriyalar, ilmiy tekshirish institutlari hamda tibbiyot oliy o'quv yurtlarining mikrobiologiya, virusologiya, immunologiya kafedralarida amalga oshiriladi. Bularda tashkiliy, ilmiy-tekshirish va amaliy ishlar ham nazorat qilib turiladi.Brutselloz qo'zg'atuvchisi atrof muhitda keng tarqalgan, u past haroratlarda yashashga moslashgan, shuningdek, tuproq va suvda ham ko'payishi mumkin. Mikrobakteriyalar uchun eng yaxshi yashash joyi go'sht va sut mahsulotlari bo'lib, bu erda kasallikning qo'zg'atuvchisi olti oygacha yashashi mumkin. Kasallikning qo'zg'atuvchisi polimorf tuzilishdan tashkil topgan va virulent-patogen xususiyatlarga ega bo'lgan mikroorganizmlardir. Odamlarda brutsellyoz oziq-ovqat tarkibida bo'lgan kasallikning qo'zg'atuvchisi tanaga kirgandan keyin paydo bo'ladi. Ko'pincha asosiy mahsulotlar go'sht yoki hayvon suti bo'lib, ularda Brucella mikroorganizmlari ko'payadi. Patogenlar inson tanasiga nafas olish yoki ovqat hazm qilish tizimi orqali kiradi. Odam kasallikni yuqtirgan hayvon bilan aloqa qilgandan keyin ham qo'lidagi yara yoki ishqalanish orqali yuqtirish odatiy holdir. Xavfli zonaga hayvonlar bilan doimiy aloqada bo'lgan odamlar kiradi: veterinarlar, fermerlar, sog'uvchilar va chorvachilik mutaxassislari.INFEKTSION jarayoni patogenning inson tanasiga kirishi natijasida yuzaga keladi, bu erda bakteriyalar limfa tugunlarida ma'lum miqdorda to'planadi, so'ngra qon oqimiga kiradi va butun tanaga tarqaladi. Sabablari Odamlarda brutsellyozning sabablarini eng oddiy deb atash mumkin, chunki ular eng oddiylarini o'z ichiga oladi: pasterizatsiya qilinmagan yoki qayta ishlanmagan kasal hayvonning sut mahsulotlaridan foydalanish. Shunday qilib, kasallikning manbai har kuni odam bilan aloqa qiladigan hayvonlardir. Siz nafaqat qoramoldan yuqishingiz mumkin, balki xavf guruhiga odam bilan aloqa qiladigan barcha kasal hayvonlar kiradi. INFEKTSION uch yo'l bilan amalga oshiriladi:OLDINI OLISH Sutni pasterizatsiya qilish yoki qaynatish; Hayvonlarni veterinariya nazoratidan o`tkazib turish; Hayvonlar va ularning mahsulotlari bilan ishlaydigan aholini sanitariya-gigiena qoidalari bilan tanishtirish.