O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi jizzax davlat

1.2 Brutselyoz kasalligi patogenizi patologik anatomiyasi.
Bakteriyalarning kirish darvozasi terining, ovqat hazm qilish a`zolari va nafas yo`llarining shilliq qavati mikrojarohatlari hisoblanadi. Darvoza hududida va regionar limfa tugunlarining limfa yo`llarida hech qanday o`zgarish bo`lmaydi. Brutsellyozda limfadenopatiya yalpi hisoblanadi, bu mikroblarning gematogen tarqalishini ko`rsatadi. Ko`payishi va to`planishi limfa tugunlarida, ba`zan esa qonda sodir bo`ladi. Qo`zg`atuvchidan tozalanganidan keyin ham uzoq vaqt davomida organizmning sezilarli allergik reorganizatsiyasi, keskin sezilarli sekinlashgan tipdagi gipersezuvchanligi saqlanib qoladi. Brutsellyoz surunkali kechishga moyilligi bilan ajralib turadi. Kasallanishdan keyin immunitet shakllanadi, lekin uzoq saqlanmaydi (3-5 yildan so`ng qayta infektsiyalanish mumkin). Brutsellyozning klinik ko`rinishiga kasallikka sabab bo`lgan brutsella turi ham sezilarli darajada ta`sir ko`rsatadi. Brutsellyozning eng og`ir kechishi — melitensis, qolganlari kasallikning yengil shakllarga olib keladi. Brutsellyoz bilan shikastlangan a`zolar va to`qimalar mikroskop ostida tekshirilganda, sil kasalligiga juda o`xshash xarakterli granulyomalar ko`rinadi, kamdan-kam hollarda esa kazeoz nekrozga uchraydi. Mustasnolik B. suis infektsiyasi bo`lib, unda ko`pincha abstsesslar kuzatiladi. Brutsellyoz odamlarga kasal molning xom suti va sut mahsulotlari (pishloq, moy, tvorog, brinza), shuningdek, chala qovurilgan yoki chala pishirilgan go‘sht iste`mol qilinganda yoki ular bilan bevosita muloqotda bo‘lganda yuqadi. Mikrob organizmga havo-tomchi yo‘ila ri orqali tushadi. Bu kasbga xos kasallik bo‘lganligi uchun, asosan, veterinar, zootexnik, cho`pon, sut, mol fermalari, qushxona, pishloq tayyorlovchi korxonalar xizmatchilari, shuningdek, yung, teri qabul qiluvchilar kasallanadi.Brutsellyoz faslga bog‘lq boiib , qishloq joylarda, asosan, qo'zilatish davri, ya`ni mart-may oylarida ko`p uchraydi. Shahar sharoitida esa yil davomida uchrashi mumkin. Kasallikning yashirin davri 1-3 hafta, ba`zan bir necha oy bolishi mumkin. Organizmga tushgan brutsellalar limfa tugunlarida, retikul-endotelial sistemada joylashadi, shu yerda ko'payadi va limfa yo‘llari orqali qonga o‘tadi, natijada uzoq davom etadigan bakteriyemiya holati kuzatiladi. Qon orqali brutsellalar taloq, ko'mik, limfa tugunlariga tushib ko'payadi.
Odam va hayvonlarda kasallikning birinchi kunlaridanoq sekin rivojlanadigan o`ta sezgirlik, ya`ni allergiya holati rivojlanadi, bu holat kasallik davomida va bemor sog'aygandan keyin ham uzoq vaqtgacha saqlajiib qoladi. Brutsellyoz o'tkir septik va surunkali kasallik bo‘lib, ko‘pincha odamlarda klinik belgilari xilma-xil tarzda surunkali kechadi. Kasallikning dastlabki davrida bemoming harorati asta-sekin ko'tarilib, 1-2 haftada 40°C gacha yetadi, so'ng pasayaboshlaydi, 4—14 kundan keyin yana qaytalaydi. Bunday holat bir necha bor takrorlanishi mumkin. Isitma chiqqanda bemorning eti uvishib qaltiraydi, darmoni quriydi, isitma pasayganda g'araq-g'araq terlaydi, badaniga turli toshmalar toshadi. Brutsellyoz surunkali kechganida jinsiy bezlar zararlanadi, natijada orxit, epididimit, ayollarda esa ofarit, mastit rivojlanishi mumkin.
Ayrim hollarda infeksiya oqibatida erkak va ayollarda bepushtlik, bola tashlashlar kuzatiladi. Brutsellalar hujayra ichiga kirib yashaganligi sababli dori kor qilmaydi, ular vaqti-vaqti bilan ko‘payib qaytadan qonga tushadi, kasallik yangilanadi, shuning uchun brutsellyoz uzoq davom etadi va retsidivlar (qaytalanish) beradi. Kasallikning yengil, simptomsiz shakllarini aniqlash birmuncha qiyin, shuning uchun bu infeksiyaga faqat laboratoriya tekshiruvlari yordamida tashxis qo'yiladi.Odamlardagi brutsellyozning ko'p klinik belgilari bezgak, sil, revmatizm, qorin tifi va toshmali tif, Ku-isitmasi belgilariga o'xshab ketadi, shuning uchun differensial diagnostika muhim ahamiyatga ega.