O`zbеkiston rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi jizzax davlat

1.3 Brutselyoz qo`zg`atuvchisining profilaktikasi epidemologiyasi.
Bemorni ko'zdan kechirganda, dastlabki kunlarda yuzi biroz qizargan bo'lsa xam, keyinchalik oqish bo'ladi, Teri oqargan, nam bo'ladi. Ayrim hollarda, izsiz yo'qoladigan, qisqa muddatli toshmalar toshadi. Periferik limfa tugunlarining kattalashishi o'ziga xos xisoblanadi. Bo'yin, qo'ltiq osti, chov bezlari kattaligi loviyadek bo'lishi mumkin, paypaslanganda og'rimaydi. Ba'zan teri ostida (ayniqsa orqada) qattiq paypaslaganda og'riydigan tuguncha -fibrozitlar paydo bo'ladi. Tomir urishi tezlashadi. Qon bosimi pasayadi. Yurak tonlari sust eishitiladi. Jigar va taloq kattalashishi brutsellozga xos alomatlardan hisoblanadi. Bu davrda bo'g'imlarda biroz og'riq bo'lsa xam, tayanch-xarakat apparati sezilarli jarohatlanmaydi. Kasallik to'g'ri davolansa, 2-3 haftadan so'ng alomatlari yo'qolib, bemor tuzalishi mumkin. Lekin, bu kasallikdan to'liq forig' bo'linganini anglatmaydi. Vaqt o'tib, turli stress omillar ta'sirida kasallik qaytalanishi yoki uning surunkali turi alomatlari paydo bo'lishi mumkin. O'z vaqtida davolanmagan yoki noto'g'ri davolangan o'tkir brutselloz doimo surunkali turga o'tadi. Ko'p xollarda brutsellozning dastlabki namoyon bo'lishi surunkali turli alomatlar bilan boshlanadi. Brutsellozning bu turida turli sistema va a'zolarning jaroxatlanishi yaqqol ifodalanadi. Surunkali brutsellozda tayanch-harakat apparati jaroxatlanishi birinchi o'rinda turadi. Bo'g'imlar, bo'g'im xaltachasi va muskullar shikastlanishi (artrit, bursit, tendovaginit, miozit) tufayli bemor kuchli og'riq sezadi, bo'g'im shishadi, harakat organlariga juda yomon ta‘ sir etadi.
Bemorlarni yarim sintetik antibiotiklar, tetratsiklin, eritromitsin, streptomitsin va rifampitsilinlar bilan davolaniladi. Surunkali brutsellyozda esa vaksina va brutsellin yuboriladi. Qaytalanishlaming oldini olish uchun brutsellyozga qarshi gammaglobulin qilinadi. Ko'pincha kasallikning simptomlariga qarab davo choralari ko'riladi, ba`zan bemorlarga sanatoriy va kurortlarda davolanish tavsiya etiladi. Kasallikning oldini olishda veterinariya va sog'liqni saqlash xodimlari birgalikda umumiy va maxsus choralar ko'rishlari lozim. Bu choralar: kasallik manbaini yo'qotish; kasallikni yuqtiruvchi omillar va yuqish mexanizimiga qarshi kurashish; alohida kasallikka nisbatan chidamlikni ta`minlashdan iborat.
Brutsellyoz tarqalgan joylarda bevosita mollar bilan muloqotda bo'ladigan kishilarga yuqadi. P.F.Zdorodovskiy va P.A.Vershilovalar topgan tirik (B.abortus 19-BA shtammi) vaksina bilan emlanadi. Bu vaksina ma`lum darajada asoratlar berganligi sababli, hozir brutsellalarning hujayra devoridagi oqsil-polisaxarid birikmasidan tayyorlangan kimyoviy vaksina sinovdan o'tkazilmoqda. Bakteriologik tekshiruv uchun bemorning qoni, orqa miya suyuqligi, homila suyuqligi, najasi va siydigi olinadi. Qo`zg`atuvchini ajratib olish uchun sut va sut mahsulotlari, agglutininlami topish uchun esa bemor zardobi tekshiriladi. Brutsellyoz tashxisini mikrobiologik usulda aniqlashda dastlab bemor organizmidan brutsellalarni topishga harakat qilinadi. Buning uchun bemoming venasidan 5-10 ml qon olinadi va ikkita 50-Kyu ml jigarli bulon quyigan kolbaga ekiladi. Ulardan biri Br melitensis ajratib olish uchun oddiy aerob sharoitda, ikkinchisi Br. abortus esa 10% CO2 bo'lgan sharoitda, termostatda o‘stiriladi.
Brutsellaning birinchi generatsiyasi juda sekin o'sganligi uchun ekmani termostatda bir oy saqlanadi. Ammo sof kulturani olish va identifikatsiya qilish uchun har 4 -5 kunda qiyalantirilgan agarga ekiladi. Bunda brutsellalar rangsiz, tovlanuvchi, yaltiroq S - shaklidagi koloniyalar hosil qiladi. Olingan kulturalam identifikatsiya qilish uchun maxsus agglutinatsiya beruvchi zardob bilan buyum oynachasida agglutinatsiya reaksiyasi qo'yiladi va maxsus fagga nisbatan sezgirligi aniqlanadi. Brutsellalar barcha turlari qandlarni parchalash faoliyati past darajada. Ularni H,S hosil qilishi CO2 va anilin suyuqliklar ta `siriga sezuvchanligiga ko‘ra differensiatsiya qilinadi. Kasallikning 10- 12-kunidan boshlab bemor qonida ko‘p miqdorda agglutinlar to‘planadi.
Ularni aniqlash uchun kengaytirilgan agglutinatsiya (Rayt) reaksiyasi qo'yiladi. Uning diagnostik titri 1:200. Ko'pchilikni tezda tekshirish uchun shisha oynachada bemorni qoni va brutsella diagnostikumi bilan Xedlson reaksiyasi qo'yiladi. Brutsellyozaga serologik tashxis qo'yishda BGAR, IFR, opsonfagosi toz reaksiya, KB reaksiyalaridan foydalaniladi. Kasallikning so'nggi davrlarida
Byurnening teri-allergik sinainasi va Kumbc reaksiyalari katta diagnostik ahamiyatga ega. Byurnening teri-allergik sinamasini qo'yish uchun bilak terisi orasiga 0,1 ml brutsellin yuboriladi, 24 soatdan so'ng shu joy qizarib, shishib chiqsa, natija musbat hisoblanadi. Brutsellalarni boshqa mikroblardan ajratib olish yoki ular patologik materialda kam bo'lsa, ko'paytirish maqsadida biologik sinamadan foydalaniladi, ya‘ni tekshirilayotgan material dengiz cho'chqachalari ga yuqtiriladi va 30 kundan so'ng ularni yorib, ichki a`zolari, limfa tugunlaridan autopsiya olib maxsus oziq muhitga
ekiladi va sof kultura ajratib olinib, so`ngra identifikatsiya qilinadi. Brutsellyozdan sog'aygan kishilarda steril kinosteril immunitet hosil bo'Iadi; hujayraviy va gumoral immunitetlar kishilarning infeksiyaga chidamliligini ta`minlaydi. Immunitet asosida makrofag va T -limfotsitlar faolligi muhim ahamiyatga ega.
Bundan tashqari, fagositoz va allergik holat brutsellalarning organizmda tarqalishiga qarshilik qiladi.Gumaral omillar (agglutinin, komplementni biriktiruvchi va to‘liq antitelolar) brutsellalarni tezda biriktirib oladi va organizmni mikrobdan tozalaydi, bemorning sog`ayishi davrida paydo bo'ladigan bakteriofaglar ham shunday vazifani o'taydi. Epidemiologiya Infektsiyaning asosiy manbai va rezervuari- Qo'y, echki, qoramol va cho'chqalar. Odamlarning bug'ulardan brutsellyoz bilan kasallanish holatlari qayd etilgan. Kamdan kam hollarda infektsiyaning manbai otlar, tuyalar, patogenni sut, siydik, najas, amniotik suyuqlik bilan chiqaradigan boshqa hayvonlar bo'lishi mumkin. Brutsellyoz odamga ko'pincha mayda chorva mollaridan yuqadi, uning qo'zg'atuvchisi (B. melitensis) kasallikning og'ir shakllarining aksariyat qismini keltirib chiqaradi. Shuningdek, odam ko'pincha qoramoldan B. abortus bilan kasallanadi, ammo klinik jihatdan ahamiyatli infektsiya alohida hollarda qayd etiladi. Kasallikning kechishi engil; kasal odam boshqalar uchun xavfli emas.
Asosiy epidemiologik belgilar. Brutselloz hamma joyda uchraydigan infeksiya hisoblanadi; barcha qit'alarda kasallik o'choqlari aniqlangan. Shu bilan birga, u kasallanishning aniq kasbiy tabiati bilan tavsiflanadi: chorvachilik ishchilari orasida qishloq joylarida ko'proq uchraydi. Odamlarning kasallanishi qoramol, qo'y va echkilar o'rtasidagi epizootiya bilan chambarchas bog'liq. Ba'zi hollarda brusellaning biologik moslashgan xo'jayindan boshqa hayvonlarga ko'chib o'tish ehtimoli muhim o'rin tutadi. Migratsiya ko'pincha turli hayvonlar turlarini birgalikda boqish yoki birgalikda o'tlash orqali osonlashadi.
Eng katta xavf B. melitensisning qoramollarga ko'chishi bilan ifodalanadi. Ko'pincha hayvonlar bilan ishlaydigan odamlar kasallanadi: cho'ponlar, sog'uvchilar, veterinariya va zootexnika xodimlari, bakteriologik laboratoriyalar xodimlari, go'sht, so'yish sexlari, junni qayta ishlash zavodlari xodimlari. Brutselloz bilan kasallangan hayvonlarning xom go'shti, terisi, junini qayta ishlash jarayonida infektsiya paydo bo'lishi mumkin. Bunday hollarda brusellaning inson tanasiga kirib borishi teri, ko'zning shilliq pardalari, burun va og'iz bo'shlig'i orqali sodir bo'ladi.
Chorvadorlarni laboratoriya tekshiruvida brutsellyoz qo'zg'atuvchilariga antitelalar bo'lgan shaxslarning 1,5-2 foizi aniqlanadi. Brutsellyozning tarqalishi hududlarda bir xil emas, asosan chorvachilik hududlarida qayd etilgan. MDH mamlakatlarida, asosan, Qozogʻiston va Oʻrta Osiyo mamlakatlarida epizootiya va brutsellyozning yuqori darajasi saqlanib qolmoqda, bu yerlardan yuqtirilgan xomashyo Ukrainaga kirib kelishi mumkin. Echki-qo'y tipidagi brutsellyozning maksimal soni bahor-yoz davriga to'g'ri keladi. Qoramoldan brutsellyoz bilan kasallanganda mavsumiylik kamroq seziladi, bu uzoq laktatsiya davri va asosan sut va sut mahsulotlari orqali yuqishi bilan izohlanadi.
Brutsellyoz davrida patogenezi (nima bo'ladi?). Brucella inson tanasiga shilliq pardalar yoki shikastlangan teri orqali kirib, kirish eshigi hududida hech qanday o'zgarish qoldirmaydi. Limfogen yo'l bilan patogenlar mintaqaviy limfa tugunlariga olib kelinadi va ularda to'planadi. Infektsiyaning bu bosqichi limfogen deb ataladi va kasallikning inkubatsiya davriga to'g'ri keladi. Uning davomiyligi har xil bo'lishi mumkin va patogenlar (infektsion doza) faolligi va tananing himoya kuchlari nisbatiga bog'liq.
Brusellaning limfa tugunlarida uzoq muddatli saqlanishi bilan tananing immunologik qayta tuzilishi sodir bo'ladi, serologik reaktsiyalarda aniqlangan antikorlar to'planadi, brutsellin bilan terining allergik testi ijobiy bo'ladi, ammo klinik ko'rinishlar rivojlanmaydi (birlamchi yashirin faza). Undan keyin gematogen faza (gematogen drift fazasi) keladi. Bakteremiya va endotoksinemiya rivojlanadi, o'tkir brutsellyozning klinik belgilari paydo bo'ladi.
Bu namoyishlar endotoksin va toksik-allergik reaktsiyalar ta'sirida avtonom nerv tizimining funktsional buzilishlari bilan bog'liq Brutsellyozning belgilari Inkubatsiya davri 1-4 haftaga teng, ammo yashirin infektsiyaning rivojlanishi bilan 2-3 oygacha uzaytirilishi mumkin. G.P.ning umumiy qabul qilingan tasnifiga asoslangan zamonaviy klinik tasnifga ko'ra. Rudnev, o'tkir (1,5 oygacha davom etadigan), subakut (4 oygacha), surunkali (4 oydan ortiq) va qoldiq (oqibatlar klinikasi) shakllari mavjud. O'tkir brutsellyoz. U asta-sekin (ko'pincha qariyalarda) yoki tez rivojlanishi mumkin. Kasallikning turli davrlarda (bir necha kundan bir necha haftagacha) bosqichma-bosqich boshlanishi bilan bemorlar bezovtalik, charchoq, uyqu buzilishi, ishlashning pasayishi, bo'g'imlarda, turli mushak guruhlarida va belning pastki qismida og'riqlar haqida shikoyat qiladilar. Tekshiruv paytida subfebril holat qayd etiladi, ba'zida mikropoliadenopatiya turi bo'yicha periferik limfa tugunlarining ko'payishi kuzatiladi. Kelajakda intoksikatsiya belgilari asta-sekin o'sib boradi, tana harorati ko'tariladi, titroq va kuchli terlar paydo bo'ladi, jigar va taloq kattalashadi.
Tez rivojlanishi bilan o'tkir brutsellyoz kasallikning dastlabki 1-2 kunida tana haroratining yuqori raqamlarga (39 ° C va undan yuqori) ko'tarilishi bilan namoyon bo'ladi. Remitant, to'lqinli yoki intervalgacha xarakterdagi isitma kuchli titroq bilan birga keladi va kuchli terlash bilan yakunlanadi. Febril reaktsiya odatda bir necha kun davom etadi, lekin to'lqinga o'xshash xarakterga ega bo'lib, 3-4 haftagacha uzaytirilishi mumkin. Shu bilan birga, aksariyat hollarda o'rtacha intoksikatsiya tufayli bemorlarning sog'lig'i yuqori tana harorati va sezilarli ob'ektiv o'zgarishlar fonida ham nisbatan qoniqarli bo'lib qolmoqda. Brutsellyozga xos bo'lgan bu klinik xususiyat ko'pincha kasallikning differensial tashxisida qiyinchiliklar tug'diradi.
Bemorlar bosh og'rig'i, hissiy beqarorlik, asabiylashish, uyqu buzilishi, mushaklar va bo'g'imlarning og'rig'idan shikoyat qiladilar. Isitma balandligida qaralganda, yuz va bo'yin giperemiyasi, magistral va ekstremita terisining rangsizligi qayd etiladi. Periferik limfa tugunlari, ayniqsa bachadon bo'yni va aksillar, hajmi biroz kattalashadi, palpatsiya paytida biroz og'riqli bo'lishi mumkin. Brutsellyozning erta klinik belgisi hisoblangan mikropoliadenopatiya so'nggi paytlarda kamdan-kam uchraydi (20-25% dan ko'p emas).
Ba'zida teri osti to'qimasida, lekin ko'pincha mushaklar va tendonlar sohasida og'riqli zich tugunlar yoki no'xatdan kichik tovuq tuxumigacha bo'lgan tugunlarni paypaslash mumkin - fibrozit va selulit, garchi ularning ko'rinishi bo'lsa ham, bemorlar brutsellyozning keyingi, subakut shakliga ko'proq xosdir. Jigar va taloq kattalashgan, palpatsiyaga sezgir. 10-15% hollarda, kasallikning o'tkir davrida, tayanch-harakat tizimi, jinsiy a'zolar va periferik asab tizimining organ lezyonlari mos keladigan fokal simptomlar bilan rivojlanadi. Brutsellyozning og'irligi ko'p jihatdan patogenning turiga (uning virulentligiga) bog'liq. Odatda, B.abortus keltirib chiqaradigan kasalliklar B.melitensisga qaraganda engilroq. Subakut shakli. Bu qaytalanuvchi kurs bilan tavsiflanadi. Har xil zo'ravonlik va davomiylikdagi harorat reaktsiyasi bilan (odatda bir necha kun) isitma davrlari apireksiya davrlari bilan almashinadi. Ko'tarilish paytida haroratning egri chizig'i tartibsiz bo'ladi, harorat darajasi kun davomida ham sezilarli tebranishlarga duchor bo'ladi. Bemorlar juda ko'p turli xil shikoyatlarni bildiradilar. Mushaklar, suyaklar va bo'g'imlarda diffuz og'riqlar, paresteziya, tushkun kayfiyat bilan bezovtalanadi.
Uyqu yomonlashadi, mushaklar kuchsizligi rivojlanadi, quruq og'iz, chanqoqlik va ichqotishi paydo bo'ladi. Bemorlarni tekshirganda ko'pincha fibrozit va selulit aniqlanadi. Yurak-qon tomir tizimi tomonidan nisbiy bradikardiya isitma balandligida va tana harorati normal bo'lgan davrda engil taxikardiya, yurak tovushlari bo'g'iq bo'lgan davrda qayd etiladi. Og'ir holatlarda yuqumli-allergik miokardit, endokardit va perikardit belgilari aniqlanishi mumkin. Nafas olish organlarining patologiyasi kamdan-kam hollarda aniqlanadi (kataral tonzillit, faringit, bronxit, bronxopnevmoniya).
Ovqat hazm qilish organlaridagi o'zgarishlar funktsionaldir, bu bemorlarning shikoyatlarida namoyon bo'ladi. Og'ir holatlarda meningizm va sekin seroz meningit rivojlanishi mumkin. O'tkir brutsellyozga qaraganda ko'proq organlarning shikastlanishi va allergik reaktsiyalar (ekzantema, dermatit, terining sirt tomirlaridan reaktsiyalar va boshqalar) rivojlanadi. Avvalo, mushak-skelet tizimining shikastlanishi kuzatiladi: artrit va poliartrit, sinovit, bursit, tendovaginit va boshqalar. Jinsiy hududning tipik lezyonlari - erkaklarda, orxit va epididimit, ayollarda, hayz davrining buzilishi, endometrit, spontan abortlar.
Asab tizimining shikastlanishi pleksit, ischioradikulit shaklida o'zini namoyon qilishi mumkin. Surunkali brutsellyoz. Klinik ko'rinishlarning o'zgaruvchanligi va relaps kursi bilan tavsiflanadi. Harorat reaktsiyasi va intoksikatsiyaning boshqa ko'rinishlari zaif yoki o'rtacha darajada aniqlanadi. Kuchlanish davrlari remissiyalar bilan almashtiriladi, ularning davomiyligi 1-2 oyga etishi mumkin. Yangi jarayonlar sodir bo'lganda buzilish kuzatiladi. Surunkali brutsellyozning klinik ko'rinishida turli organlar va tizimlarning o'choqli shikastlanishlari ustunlik qiladi. Tayanch-harakat tizimidagi o'zgarishlarning belgilari periartikulyar to'qimalarning tez-tez ishtirok etishi (periartrit), bursit, tendovaginit, periostit, perixondrit bilan takrorlanuvchi, uzoq muddatli artritning rivojlanishi bilan tavsiflanadi. Lomber-sakral mintaqada va tirsak bo'g'imlari ustidagi tipik fibrozit va selulit. Orqa miyaning turli qismlarining shikastlanishi kuchli og'riqlar, harakatlarning cheklanishi, deformatsiyalar va halokatli o'zgarishlar bilan namoyon bo'ladi. Asab tizimining lezyonlari radikulit, pleksit, qovurg'alararo nevralgiya, eshitish va ko'rish nervlarining nevritlari va sezuvchanlik buzilishi shaklida namoyon bo'ladi. Kamdan kam hollarda meningoensefalit, diensefalik sindrom rivojlanishi mumkin. Avtonom nerv sistemasidagi o'zgarishlar giperhidrozni, vegetativ-qon tomir distoni hodisalarini keltirib chiqaradi. Ko'pincha nevrozlar va reaktiv holatlar shakllanadi (bemorlarning "qiyin xarakteri"). Urogenital patologiya erkaklarda orxit va epididimit, ayollarda oophorit, salpingit, endometrit va hayz davrining buzilishi bilan namoyon bo'ladi. Abort qilish, dismenoreya, bepushtlik bilan tavsiflanadi. Surunkali brutsellyozda ko'pincha organlarning murakkab lezyonlari (aralash shakl) rivojlanadi. Surunkali faol brutsellyoz 2-3 yilgacha, takroriy infektsiya bilan esa ancha uzoq davom etishi mumkin. Uning surunkali faol bo'lmagan shaklga o'tishi yangi o'choqlarning shakllanishi va intoksikatsiyasining yo'qligi, funktsional buzilishlarning ustunligi, sarum antikorlarining uzoq muddatli saqlanishi va ijobiy teri-allergik test (Burne testi) bilan tavsiflanadi. Brutsellyozning oqibatlari (qoldiq brutselloz). Ular inson tanasida patogen yo'qligida davom etadi. Qoldiq ta'sirlar, asosan, immunoallergik qayta qurish va avtonom nerv tizimining buzilishlari tufayli funktsional xususiyatga ega: terlash, asabiylashish, neyropsik sohadagi o'zgarishlar, artralgiya va ba'zan subfebril holat. O'tkir brutsellyozda etiotrop terapiya samarali bo'ladi; subakut va surunkali shakllari bo'lgan bemorlarda jarayon faollashganda kamroq ta'sir kuzatiladi. Ikkita antibiotikni buyurish maqbul deb hisoblanadi, ulardan biri hujayra membranasiga kirib borishi kerak. Kontrendikatsiyalarni (15 yoshgacha bo'lgan bolalar, homiladorlik, laktatsiya, epilepsiya) hisobga olgan holda quyidagi kombinatsiyalardan birini qo'llang.
Rifampitsin (600-900 mg / kun) va doksisiklin (200 mg / kun) og'iz orqali uzluksiz kursda, kamida 6 hafta davom etadi. Relaps bo'lsa, davolash kursi takrorlanadi.
- Doksisiklin (kuniga 2 marta 100 mg) 3-6 hafta va streptomitsin (1 g mushak ichiga kuniga 2 marta) 2 hafta. Bu kombinatsiya avvalgisidan ko'ra samaraliroq, ayniqsa spondilitda, ammo ishlatiladigan dorilar juda zaharli.
Ofloksatsin (kuniga 2 marta 200-300 mg) og'iz orqali va rifampitsin yuqorida ko'rsatilgan dozalarda. Giyohvand moddalarni iste'mol qilish muddati bemorlar tomonidan ularning iste'mol qilinishini kuzatishning maqsadga muvofiqligini tushuntiradi. Brutsellyozni kompleks davolashda detoksifikatsiya qiluvchi vositalar ulardan foydalanishning umumiy tamoyillari bo'yicha ATP, metionin, engil immunostimulyatorlar (dibazol, pentoksil, timalin va boshqalar) qo'llaniladi. Keng qo'llaniladigan yallig'lanishga qarshi preparatlar - steroid bo'lmagan yallig'lanishga qarshi preparatlar (indometazin, brufen va boshqalar). Og'riq (nevrit, nevralgiya, vegetativ tabiatning og'rig'i) uchun simptomatik terapiya novokainning 1% eritmasi bilan novokain blokadalari shaklida, ortib borayotgan dozalarda novokainning 0,25% eritmasini tomir ichiga yuborish shaklida amalga oshiriladi. Glyukokortikoidlarni qo'llash juda ehtiyotkorlik bilan amalga oshirilishi kerak. Ularni tayinlash markaziy asab tizimining shikastlanishi (meningit, meningoensefalit), shuningdek, aniq yallig'lanish o'zgarishlari (orxit, nevrit va boshqalar) va boshqa yallig'lanishga qarshi dorilarning ta'sirining yo'qligi bilan majburiydir.
Terapevtik (o'ldirilgan) brutselloz vaktsinasi so'nggi yillarda bemorlarni davolash uchun kamroq va kamroq qo'llanilmoqda, chunki u immunitetni susaytirishi, relapslar ehtimolini oshirishi, otoimmun reaktsiyalar va uning tarkibidagi balast moddalariga reaktsiyalarni keltirib chiqarishi mumkin. Surunkali shaklda va qoldiq brutsellyozda barqaror remissiya davrida fizioterapiya mashqlari, fizioterapiya va kurort davolash (UHF, kvarts, kerosin ilovalari, radon vannalari) buyuriladi. Brutsellyozning oldini olish.
Epidemiologik nazorat epizootik va epidemik vaziyatni baholash natijalariga ko'ra. Shu munosabat bilan brutsellyozga qarshi kurash tadbirlarini tashkil etish va o`tkazishda hayvonlar va odamlar o`rtasida kasalliklarni aniqlash va ularning paydo bo`lishining xavf omillarini baholash bo`yicha veterinariya-sanitariya-epidemiologiya xizmatlarining o`z vaqtida ma`lumot almashishi muhim o`rin tutadi. Brutsellyozning oldini olish va unga qarshi kurashish qishloq xoʻjaligi hayvonlarining brutselloz bilan kasallanishini kamaytirish va bartaraf etishga qaratilgan veterinariya-sanitariya va tibbiy-sanitariya tadbirlari majmuasini amalga oshirishga asoslangan.
Noqulay hududlardagi hayvonlarning chorva mollari kasal hayvonlarni o`z vaqtida aniqlash va ularni yo`q qilish maqsadida serologik va allergologik tekshiruvlardan foydalangan holda brutsellyoz bo`yicha tizimli tekshiruvdan o`tkazilishi kerak. Yordamchi chora sifatida brutsellyoz uchun endemik hududlarda hayvonlarda brutsellyozning faol immunoprofilaktikasi tirik vaksinani kiritish orqali amalga oshiriladi. Emlashlar, shuningdek, chorvachilikda doimiy va vaqtinchalik ishchilar, shuningdek, go'shtni qayta ishlash korxonalari ishchilari tomonidan amalga oshiriladi. Xom ashyo va chorvachilik mahsulotlarini zararsizlantirish, sut va sut mahsulotlarini qaynatish va pasterizatsiya qilish va boshqa tadbirlar katta ahamiyatga ega.
Chorva mollari saqlanadigan binolarga alohida e'tibor berilishi kerak. Go'ngni olib tashlash yoki abort qilingan homila va yo'ldoshni olib tashlashdan keyin xonani 20% oqartiruvchi eritma, 2% formaldegid eritmasi yoki sovun-kreozol aralashmasining 5% eritmasi bilan dezinfektsiya qilish kerak. O'smirlar, homilador ayollar va surunkali kasalliklarga chalingan shaxslar hayvonlarni parvarish qilishda ishlashga ruxsat etilmaydi.
Hayvonlar bilan ishlashga ruxsat berilgan barcha shaxslar kiyim-kechak bilan ta'minlanishi kerak, shuningdek, dezinfektsiyalash vositalaridan foydalanish qobiliyati ham zarur. Shaxsiy gigiena qoidalariga qat'iy rioya qilish katta ahamiyatga ega. Shu bilan birga, hayvonlar bilan ishlashga jalb qilingan xodimlarning tizimli profilaktik tekshiruvi (yiliga kamida bir marta) o'tkaziladi. Brutsellyoz uchun noqulay bo'lgan fermer xo'jaliklarining hayvonlarning tuklaridan foydalangan holda, xom sut va pishirilmagan pishloq va oq pishloq iste'mol qilishning zarari haqida tushuntirish ishlari muhim rol o'ynaydi. Epidemiyaga qaratilgan tadbirlar Bemorlarni kasalxonaga yotqizish faqat klinik ko'rsatkichlar bo'yicha amalga oshiriladi, chunki kasal odam epidemiologik xavf tug'dirmaydi. Bemorni dispanser kuzatuvi klinik tuzalgandan keyin 2 yil ichida amalga oshiriladi. Kasal hayvonlar bilan aloqada bo'lgan shaxslar klinik va laboratoriya tekshiruvidan o'tkaziladi, 3 oydan keyin takrorlanadi. Favqulodda profilaktika sifatida rifampitsin (kuniga 2 marta 0,3 g), doksisiklin (kuniga 0,2 g 1 marta), tetratsiklin (kuniga 3 marta 0,5 g) 10 kun davomida og'iz orqali buyuriladi.