O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta maxsus ta’lim vazirligi Jizzax viloyat kasbiy ta’limni rivojlantirish va muvofiqlashtirish hududiy boshqarmasi

me’yorlar deb yuritiladi. Ular sharoitga qarab oshirilishi va
qisqartirilishi mumkin. Me’yorlarning o‘zgarishi. Aniq ish sharoitiga qarab me’yorlar
ko‘paytirilishi yoki kamaytirilishi mumkin. Me’yorlarning ko‘paytirilishi
yoki kamaytirilishi ko‘zda tutadigan tuzatishlarni bir vaqtda
keltirish zarur bo‘lganida yonilg‘i yo‘l me’yori quyida keltirilgan
tuzatishlar yig‘indisini yoki ularning ayirmasini hisobga olib
belgilanadi.
8. 7. Yonilg‘i va moylash materiallarini tejash
Yonilg‘i va moylash materiallarini tejash deganda, yonilg‘i
va moylash materiallaridan oqilona foydalanish, ularning sifatini
saqlash, isrof bo‘lishini va sarfini kamaytirish bo‘yicha qo‘llaniladigan
chora-tadbirlar tushuniladi.
Yonilg‘i va moylash materiallari uchun xarajatlarning umumiy
xarajatlardagi ulushi 40–45 foizni tashkil etadi. Shuning uchun
yonilg‘i va moylash materiallari sarfini kamaytirish tashish tannarxini
pasaytirish, shuningdek, energetika va mehnat resurslaridan
tejab-tergab foydalanishda muhim ahamiyatga ega. Sig‘imlarning qanday rangga bo‘yalishi yonilg‘ining yil davomida
bug‘lanishdan isrof bo‘lishiga quyidagicha ta’sir etadi.
Absolut Nisbiy
foizlarda foizlarda
Qora ........................................................................................ 1,24 100
Qizil, zangori .......................................................................... 1,14 92
Kulrang .................................................................................. 0,99 78
Aluminrang ............................................................................. 0,83 67
Avtomobil benzinlarini yil davomida turli xil sharoitlarda
saqlashda yonilg‘ining nisbiy isrof bo‘lishi (foiz hisobida) quyida
keltirilgan:
Yer ostiga joylashtirilgan ............................................................................ 0,18
Yarim yer ostiga joylashtirilgan .................................................................. 0,50
Yer ustiga joylashtirilib, ustiga brezent yopilgan ........................................ 0,63
Yer ustiga ochiq holda joylashtirilgan ........................................................ 1,03
Yer ustiga joylashtirilgan yog‘och tiqinli .................................................... 1,75
Ishlatilgan neft mahsulotlarini yig‘ish va ulardan oqilona foydalanish
energetika va mehnat resurslarini tejashning muhim omillaridir 8. 8. Yonilg‘i va moylash materiallari sifatini tiklash
Tashish va saqlashda kondension xususiyatlarini yo‘qotgan
yonilg‘i va moylarning sifatini ATK omborxonasi sharoitida transport
boshqarmasining laboratoriyasi rahbarligida texnik shartlar va
davlat standarti talablari darajasigacha tiklash mumkin.
Yonilg‘ining quyidagi ko‘rsatkichlari tiklanadi: oktan soni; antidetonatorlar,
haqiqiy smolalar, oltingugurt, mexanik aralashmalar
va suv miqdori; fraksion tarkibi; zichligi; qovushoqligi; chaqnash
harorati. Moylarning esa quyidagi ko‘rsatkichlari tiklanadi: qovushoqligi;
chaqnash harorati; kislota soni; zichligi; mexanik aralashmalar
va suv miqdori. Shuningdek, sovituvchi suyuqliklarning
tarkibidagi komponentlar, qo‘shilmalar va mexanik aralashmalar
miqdori tiklanadi. Sifat ko‘rsatkichlari belgilangan chegaralardan
chetga chiqqan (mexanik aralashmalar va suv miqdoridan tashqari)
mahsulotlarni tiklashda, shu ko‘rsatkich bo‘yicha sifat zaxirasiga
ega bo‘lgan shu nomdagi mahsulot bilan aralashtirish usulidan
foydalaniladi. Kondension bo‘lmagan neft mahsulotlarini aralashtirish
usuli bo‘yicha tiklashdan oldin quyidagi ishlarni bajarish
lozim: hisoblash yo‘li bilan aralashma tarkibiga kiruvchi mahsulotlar
miqdorini aniqlash; bajarilgan hisob natijalarining to‘g‘riligini
aralashmaning laboratoriyada maxsus tayyorlangan namunasi tahlili
asosida tekshirish; aralashtirish uchun sig‘im yoki taralar, haydash
va boshqa zarur jihozlarni tayyorlash. Aralashmaning fizikaviy-
kimyoviy ko‘rsatkichlari (oktan soni, zichligi, kislotaliligi va
kislota soni, antidetonator miqdori, haqiqiy smolalar va oltingugurt
miqdori) qiymati har qaysi tashkil etuvchining o‘rtacha arifmetik
qiymatiga ega.