O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Majmua tahlil usuli.
Bu usul kesimdagi hamma organik 
qoldiqlarning tarqalishi, bir majmuaning ikkinchisi bilan almashinishi va 
ajratilgan majmuani kesimdan kesimga qarab kuzatishlarga asoslanadi. 
Toshqotgan qoldiqlar tarqalishini kesim yonida chiziqli intervallarda 
ko‘rsatish ko‘rgazmali bo‘ladi. 
Litologik bir xil qatlamlarda beshta paleontologik majmua birin-
ketin almashinadi. Unda interval chegarasidan o‘tmaydiganlari, ma’lum 
bir vaqtgacha yashaganlari, interval oxirida yo‘qoladigan, paydo 
bo‘ladigan va o‘tib boruvchi shakllari ajratiladi. Ajratilgan majmualar 
turg‘unligi bir qancha kesimlarda tekshiriladi. Majmualar o‘ziga xos 
turlari bilan nomlanadi. 
Mazkur usul fauna yoki flora almashinishidagi tabiiy chegaralarni 
belgilaydi. Bu usulni qo‘llaganda kesimlarning fatsial xususiyatlarini ham 
tahlil qilish kerak.
Evolyutsiya (filogenetik) usuli. 
Bunda ma’lum vaqt mobaynida 
organizmlarning qondoshlik almashinishi, ya’ni filogenezi aniqlanadi. U 
rivojlanish jarayonlariga asoslanadi. 

---

70 
Rivojlanish usulining asoschisi rus olimi V.O.Kovalevskiydir. 
Ch.Darvin ta’limotining davomchisi V.O.Kovalevskiy halok bo‘lgan 
organizmlarni 
Yer 
yuzidagi 
organik 
dunyoning 
evolyutsion 
rivojlanishining umumiy zanjiridagi bir halqasi deb tushuntiradi. 
Rivojlanish jarayonida o‘simliklar, hayvonlar uzluksiz xilma-xil bo‘lib 
rivojlana boradi; muhitga moslashish uchun tobora takomillashib, 
ularning tuzilishi murakkablasha boradi. Avlodlar ajdodlariga qaraganda 
progressivroq tuzilgan bo‘ladi, shuning uchun ularning qoldiqlari yoshroq 
qatlamlarda uchraydi. Bu usulda organizmlarning nasl-nasab tarixini 
(shajara) aniqlash asosiy masala hisoblanadi. Filogenetik usulni qo‘llash 
uchun guruhlarning qarindoshlik filogenezini aniqlash kerak, ya’ni ushbu 
organizmlar qachon paydo bo‘lgan, qancha vaqt yashagan, avlodi va 
ajdodi kim bo‘lgan, qanday rivojlangan. Masalan, paleozoy va mezozoy 
yotqiziqlarini ajratish asosiga ammonoideyalar rivojlanishining yirik 
bosqichlari qo‘-yilgan (goniatitlar-devon-perm, tsera-titlar-perm-trias, 
ammonitlar-yura-bo‘r). 
Paleontologik solnomalarning to‘la emasligidan kelib chiqqan 
murakkabliklar usulning asosiy kamchiliklari hisoblanadi. Bu usul 
paleontolog-mutaxassisdan yuqori malakani va qunt bilan tadqiqotni talab 
yetadi.