O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Nisbiy yosh aniqlashda nopaleontologik usullar
Stratigrafik usul
. Jinslarni ketma-ket qavatlanib yotishini o‘rganish 
bilan nisbiy yoshini aniqlash mumkin. Ularning rangi, moddiy tarkibi, 
struktura va tekstura xususiyatlari o‘rganilib, kesimda bir-biridan 
farqlanuvchi qatlam yoki pachkalar alohida ajratiladi. So‘ng kesimda 
boshqalardan yaqqol farqlanib ko‘zga tashlanib turuvchi qatlamlar 
aniqlanadi. Masalan, qizg‘ish va kulrang qumtoshlar ichida karbonatli 
tortilmalari bo‘lgan ko‘kimtir-kulrang argillitlar, oq rangli bo‘rsimon 
mergellar ichida glaukonitli ohaktoshlar yaqqol ko‘zga tashlanadi va h.k. 
Katta masofaga cho‘zilib, ko‘zga yaqqol tashlanib turuvchi bunday 
qatlamlar yoki pachkalar belgili yoki markirovkali gorizont nomini olgan. 
Ular yordamida kesimlar o‘zaro taqqoslanib, hudud uchun umumiy kesim 
tuziladi. 
Ajratilgan qatlamlarning stratigrafik ketma-ketligini, ya’ni qaysisi 
oldin, qaysisi keyin hosil
 
bo‘lganini aniqlash zarur. Qavatlangan 
birqancha qatlamlarda ustida yotgan qatlam ostidagidan yoshroq, yoki 
qatlam qancha Yuqori yotgan bo‘lsa, u shuncha yoshroq bo‘ladi. 
Bunday yosh aniqlashni stratigrafik usul desa ham bo‘ladi. 
Agar qatlamlar vertikal yotsa yoki siqilib bukilmalar hosil
 
qilib, 
uzilmalar bilan murakkablashgan bo‘lsa, normal ketma-ketlikni aniqlash 
ancha qiyin. Bu holda avvalo qatlamlarning osti va ustini, tektonik 
strukturasini aniqlab olish kerak, shundan so‘ng bukilma qanotlaridagi 

---

73 
qatlamlarning litologik tarkibi solishtirilib, ularning stratigrafik ketma-
ketligi aniqlanadi. 
Murakkab tuzilmalar: ag‘darilgan bukilma, uzilma, ust surilma va 
h.k.lar keng tarqalgan o‘lkalarda birqancha qo‘shni kesimlar o‘rganilib, 
qatlamlarning normal stratigrafik ketma-ketligi aniqlanishi kerak. Aks 
holda, qo‘pol xatolarga yo‘l qo‘-yilishi mumkin. Va nihoyat qatlamlarni 
ketma-ketligini 
aniqlashda 
ular 
orasidagi 
chegara 
yuzalariga, 
nomosliklarni yoki tanaffuslarni bor-yo‘qligiga alohida e’tibor berilishi, 
sinchkovlik bilan o‘rganilishi kerak.