O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti

Mineral chizig‘ining rangi
(mayin kukun holidagi mineralning 
rangi). Bunday kukun tekshirilayotgan mineral bilan biskvit (chinni, 
sirlanmagan) taxtachaga chizib osonlikcha olinishi mumkin. Chinnidagi 
mineral kukuni o‘ziga xos muayyan chiziq-iz shaklida hosil
 
qilinadi. 
Ko‘pincha mineralning rangi chizig‘ining rangi bilan bir xil bo‘ladi. 
Masalan, kinovarning o‘zi ham, chizig‘i (kukuni) ham qizil, magnetitniki 
qora, lazuritniki ko‘k va hokazo. Masalan, gematitning rangi-kulrang yoki 
qora, chizig‘i esa qizil, piritniki jez-sariq, chizig‘i esa qoradir. 
Shaffof yoki yarimshaffof minerallarning chizig‘i rangsiz (oq) yoki 
och rangda bo‘ladi. 
Amalda minerallar rangi turmushda yaxshi tanish bo‘lgan 
narsalarning rangiga solishtirish bilan aniqlanadi, masalan, sutdek oq, 
somondek sariq va hokazo. 
Metall kabi yaltiraydigan minerallarning rangini aniqlash uchun shu 
mineral nomiga tegishli tusdagi metallning nomi qo‘shib aytiladi: 
qalaydek oq, qo‘rg‘osHindek kulrang, jezdek sariq, misdek qizil va 
hokazo. 
14-rasm. Pirit 
Solishtirma og‘irligi
- minerallarni aniqlashda katta ahamiyatga 
ega bo‘lgan belgidir. Minerallarning solishtirma og‘irligi 1 dan kichik 
qiymatdan (tabiiy gazlar, suyuq bitum) 2,3 oralig‘ida o‘zgaradi. 
Mendeleyev davriy jadvalida joylashgan yengil metallarning tabiiy 
oksidlari va tuzlarining solishtirma og‘irligi 1 dan 3,5 gachadir. 
Mineralning solishtirma og‘irligi gidrostatik tarozida va boshqa 
asboblar yordamida aniqlanadi. Uni amalda tezgina taxminan aniqlash 

---

59 
uchun mineral qo‘lda salmoqlab ko‘riladi va solishtirma og‘irligi 
jihatidan yengil (2,5 gacha), o‘rtacha (4 gacha) va og‘ir (4 dan yuqori) 
ekanligi topiladi.
Minerallarning solishtirma og‘irligi
8-jadval