O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi iqbol meliqo’ziyev

Rangni o‘lchashning turlari va maqsadi 
Rangni o‗lchash masalalari bo‗yicha ikkita mustaqil fanlar – kolorimetriya va 
spektrofotometriiya shug‗ullanadi.
Kolorimetriya berilgan rangni hosil qilayotgan nurlarning spektral tarkibidan 
qat‘iy nazar ko‗rishda hosil bo‗ladigan hisdagidek rangni miqdoriy tavsiflaщga 
intiladi. 
Spektrofotometriya ranglarning faqat spektral tarkibiga oid tavsiflari bo‗yicha 
shug‗ullanadi va bu bilan rangning fizik mohiyatini ochib beradi.
Ranglarni ko‗z bilan baholashda qizil, yashil, to‗yingan, kuchsiz to‗yingan, och 
va to‗q kabi ta‘riflar rangni faqat SIFAT jihatdan ta‘riflash hisoblanadi. Bular har 
doim taxminiy va sub‘ektiv bo‗ladi.
Rangni ko‗z orqali baholanishi texnik maqsadlar uchun yetarli bo‗lmaganda va 
aniq miqdoriy ob‘ektiv ma‘lumotlar zarur bo‗lganda rangni o‗lchashga murojaat 
qilinadi.
Kino-teleopervatorga ranglarning ravshanligi haqidagi miqdoriy ma‘lumotlar 
eksponometrik hisoblar uchun zarur; yoritishning har xil kontrastlarida tasvirga 
olinayotgan ob‘ekt ravshanligining yuz berishi mumkin bo‗lgan intervallari haqida 
mulohaza yuritish uchun ranglarning yorqinlik darajasini miqdoriy baholash zarur; 
kinoteleoperatorga rang-dorlikning miqdoriy ma‘lumotlari rangli yorug‗lik filtrlari va 
yorug‗lik manbalarini solishtirish uchun zarur; ranglarning spektral tavsiflari 
bo‗yicha ma‘lumotlar eksponometrik masalalarni yechishda tasvirga olish jarayoni 
omillarining spektral tavsiflari bilan ob‘ektning rangli va spektral hossalarini o‗zaro 
muvofiqlashtirish uchun zarur. Negativning rangli zichligini o‗lchash tasvirga olish 

---

137 
jarayoni va rangli filmlarga ishlov berishni nazorat qilishning ko‗plab maqsadlariga 
hizmat qiladi.
Ilmiy tekshiruv ishlarida rangni o‗lchash uning fotografik aks etitirishdagi 
natijalarini ob‘ektiv baholashda va hujjatlari uchun qo‗llaniladi.