O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi guliston davlat universiteti ―oziq-ovqat texnologiyasi‖ kafedrasi

Bakteriyalarning harakatchanligi o‗rganish va xivchinlarini bo‗yash 
Bakteriyalar orasida harakatlanadigan va harakatlanmaydigan turlari mavjud, 
Ko‗pincha, bakteriyalar xivchinlari yordamida harakatlanadi. Faqat spiroxetalar tanasini 
bukib harakatlanadi. Xivchinlar sitoplazmadan ip shaklida o‗sib chiqqan o‗simta bo‗lib, 
yo‗g‗onligi 0,02-0,05 mkm ga teng, ammo hujayraga nisbatan ancha uzun, ba‘zan 10 va 
undan ham ko‗proq marta uzun bo‗ladi. Xivchinlarning joylashuvi va soni turli 
bakteriyalarda har xildir (7-rasm). 
Bakteriyalarning harakatlanishini ―muallaq‖ yoki ―osilgan tomchi‖ preparatida 
kuzatish qulay. Buning uchun bulon yoki agarda 6-12-18 soat davomida o‗stirilgan yosh 
kulturalardan foydalaniladi. Mikroskopda qaraganda hujayralar har xil yo‗nalishda va 
turlicha tezlikda harakatlanayotgani yaxshi ko‗rinadi. Hujayralarning mustaqil harakatidan 
farq qilib, muallaq zarrachalar va harakatlanmaydigan hujayralarning broun harakati 
mavjud bo‗lib, u bir joyda tartibsiz tebranishdan iborat.