O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi guliston davlat universiteti

Identiv o‘quv maqsadlar:

1. Iso Termiziyning hayoti haqida tushunchaga ega bo‘ladi.

2. Iso Termiziyning ilmiy merosi haqida tushunchaga ega bo‘ladi.

3. Iso Termiziyning hayoti haqida tushunchaga ega bo‘ladi.

4. Iso Termiziyning “Sunan at-Termiziy” asari haqida tushunchaga ega bo‘ladi.
3-asosiy savolning bayoni:

Imom at-Termiziy (824-892)

Abu Iso Muhammad ibn Iso ibn Savra at-Termiziy. Mashhur muhaddislardan biri, bir necha asarlar muallifi.

Abu Isoning buvasi marvlik bo‘lgan. Keyin Termizga ko‘chib kelgan va bu yerda Abu Iso Termiziy tug‘ilgan. Yoshligidan ilm va hadisga qiziqib, Hijoz, Iroq, Xuroson va boshqa joylarda o‘qigan, islom obidalari bilan tanishgan. Juda ko‘p hadis imomlari va bilimdonlaridan hadis tinglagan, yozib olgan va ko‘rgan. Umri oxirida kasalga yo‘liqib, bir necha vaqt ko‘r bo‘lib qolgan. Keyin Termizda hijriy hisob bilan 279 yili 70 yoshida vafot etgan. At-Termiziy melodiy 892 yilda Termiz yaqinidagi Bug‘ qishlogida vafot etgan va dafn etilgan.

Markaziy Osiyolik mashhur islomshunos olim Imom at-Termiziydir. U imom al- Buxoriy, imom Muslim, imom Abu Dovud, Is’hoq ibn Muso va boshqa ustozlaridan turli bilimlarni o‘rgandi, keyinchalik o‘zi ham buyuk muhaddis «Sahihi Sitta»larning biri bo‘lib yetishib, o‘zining bilimlarini bir qancha asarlari va shogirdlarida qoldirdi. At-Termiziy shogirdlaridan Makhul ibn al-Fadl, Muhammad ibn Mahmud, Anbar, Hamad ibn Shokir, Abu ibn Muhammad an-Nasafyun, al-Mahbubiylarni sanab o‘tish mumkin.

O‘z ijodiy va ilmiy faoliyati davrida at-Termiziy bir qancha asarlar yaratdiki, ularning aksariyat qismi bevosita hadis ilmiga bag‘ishlangan. Uning qalamiga mansub asarlarning ko‘pchiligi bizgacha yetib kelgan:

«Al-Jomi’»,

«Hamoili nabaviyya»,

«Al-ilal fill hadiys»,

«Attarix»,

«Kitob ul-asmo va kuna»,

«Kitob az-zuhd» kabilar shular jumlasiga kiradi. Uning asarlari ichida eng ulug‘i va keraklisi, shubhasiz, «Al-Jomi’»dir. Manbalarda bu asar yana bir qancha nomlar bilan atalib, mashhurrog‘i «Sunan at -Termiziy»dir.

O‘zining mashhur asarlarida imom at-Termiziy insonlar kamolotida hadislarning o‘rni beqiyos ekanligini ko‘rsatib berdi. Ayniqsa, «Ash-Shamoil an-nabaviya»-«Payg‘ambarning alohida fazilatlari» asarida u Muhammad (s.a.v.)ni ideal tarzida ko‘rsatadi. Jamiyat taraqqiyotida komil inson-ideal shaxning o‘rni mislsiz ekanligini ta’kidlaydi. Inson va jamiyat taraqqiyotida umuminsoniy qadriyatlar - vatanlarvarlik, insonlarvarlik, bag‘rikenglik bilan bir qatorda Termiziy milliy qadriyatlarning o‘rnini ham alohida ajratib ko‘rsatgan. Bu asar «Kitob shamoyil» nomi bilan ham yuritiladi. Buning 1510 va 1533 yillari ko‘chirilgan ikkita qadimiy qulyozmasi va XVII asrda ko‘chirilgan bitta qo‘lyozmasi O‘zR FA Sharqshunoslik institutida saqlanmoqda (SVR, IV № 2976, 2979). Bular ichida eng mashhuri «Al-Jomi’» asaridir. Bu oltita mashhur hadis to‘plamlaridan biridir. Bu kitob «Jome Termiziy», «Sunan at-Termiziy» nomlari bilan ham yuritiladi. Unga juda ko‘p olimlar sharh yozganlar.