O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti

13.2.Olovbardosh materiallar klassifikatsiyasi
Texnika asbob–anjomlari ishlab chiqarishda ham keramika materialla­rining o’rni sezilarli. Ayniqsa, ularning olovbardosh materiallar nomi bilan ataluvchi turlari o’rnini boshqa materiallar egallay olmaydi. Olovbardosh materiallardan: toza kaolinli loydan olinadigan shamot­li material, kremnezyom asosida olinadigan dinasli materiallar eng ko’p tarqalgan, olovbardoshligi juda yuqori bo’lgan materiallar uchun alyuminiy oksidlari (korundli o’tga chidamli), magniy va tsirkoniy oksidlari ishla­tiladi. Rossiya oliy ta’lim tizimi klassifikatsiyaga ko’ra ular quyidagicha oliy ta’lim sistemasida o’qitiladi va mutaxassislikka ega bo’ladi.

1. 
   Qurilish keramikasi – g’isht, quvur va boshqalar ishlab chiqarish texnologiyasi;
   
2. 
   Nafis keramika buyumlari – sopol va chinni ishlab chiqarish texno­logiyasi; 
   
3. 
   Funktsional keramika – rezistor lyuminafor va boshqalar ishlab chiqarish texnologiyasi;
   
4. 
   Mashinosozlik keramikasi – keramikadan yasalgan dvigatelь, sun’iy olmos va boshqalar ishlab chiqarish texnologiyasi;
   
5. 
   Issikliq ximoyalovchi buyumlar – issiqlik izolyatsiya buyumlari va boshqalar ishlab chiqarish texnologiyasi
   

Olovbardosh materiallar klassifikatsiyasi kimyo–minerologik tarkibiga ko’ra quyidagicha turlanadi:

1. 
   Kremnezemli buyumlar–dinasli olovbardosh buyumlar va kvarts shisha­si asosida olingan buyumlar;
   
2. 
   Alyumosilikatli buyumlar–yarim nordon g’isht, shamot g’ishti va yuqori glinazyomli buyumlar;
   
3. 
   Magnezialli buyumlar–magnezialli o’tga chidamli buyumlar va magne­zialli ohakli (dolomitli) buyumlar;
   
4. 
   Magnezial–shpinelli buyumlar–magrezit–xromitli o’tga chidamli bu­yum­lar, shpinelli buyumlar;
   
5. 
   Magnezial–silikatli buyumlar–forsterit o’tga chidamli buyumlar va boshqalar;
   
6. 
   Uglerodli buyumlar;
   
7. 
   Karbid kremniyli buyumlar;
   
8. 
   TSirkonli buyumlar–baddelentli va tsirkonli olovbardosh buyumlar;
   
9. 
   Oksidli buyumlar–berilliyli, magniyli, kalьtsiyli va boshqa oksid­li olovbardosh buyumlar;
   
10. 
    Kislorodsiz buyumlar–nitridli, boridli va boshqa olovbardosh buyumlar;
    

Olovbardosh materiallar ko’rinishiga ko’ra 4 turga ajraladi:

1. 
   G’isht shaklli oddiy buyumlar;
   
2. 
   Fasonli murakkab shaklli buyumlar;
   
3. 
   Yirik blokli buyumlar;
   
4. 
   SHakllantirilmagan materiallar–kukunlar, massalar, beton aralashma­lari va boshqalar.
   

Olovbardoshlik xossalariga ko’ra barcha materiallar 3 gruppaga ajra­ladi:

1. 
   Olovbardoshligi 1580–1770 ^oS bo’lgan o’tga chidamli buyumlar;
   
2. 
   Olovbardoshligi 1770–2000 ^oS bo’lgan yuqori o’tga chidamli buyumlar; 
   
3. 
   Olovbardoshligi 2000 ^oS dan yuqori bo’lgan o’ta yuqori o’tga chidamli buyumlar;
   

Olovbardosh materiallar g’ovaklilik nuqtai nazaridan 3 gruhga ajraladi:

1. 
   Yuqori zich zarrachali olovbardosh buyumlar–g’ovakligi 3 % dan kam bo’ladi;
   
2. 
   Oddiy olovbardosh buyumlar–g’ovakligi 20-30 % atrofida bo’ladi;
   
3. 
   Engil vaznli olovbardosh buyumlar–g’ovaklik 45 % dan yuqori bo’ladi.
   

Keng qo’lamda sanoat qurilishida ishlatiladigan olovbardosh mate­riallar kimyoviy mineralogik tarkibi hamda ishlab chiqarish texnolo­giyasiga qarab o’n turga ajratiladi;

1. 
   Qum tuproqli;
   
2. 
   Alyumosilikatli;
   
3. 
   Magnezialli;
   
4. 
   Magnezial shpinelli;
   
5. 
   Xromli;
   
6. 
   TSirkonli;
   
7. 
   Uglerodli;
   
8. 
   Karbid kremniyli;
   
9. 
   Oksidli;
   
10. 
    Kislorodsiz modda.