O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti

16-rasm. Keramik quvurlar kimyoviy tarkiblarining RO-A1₂O₃-SiO₂ sistemasidagi o’rni.

O’tga chidamli gillar odatda, texnika uchun nihoyat zarur bo’lgan olov­bardosh buyumlar olishda qo’l keladi. SHuning uchun ulardan quvur yasashda kamroq foydalanishga harakat qilinadi. Quvur yasashda ishlatiladigan gillardan yuqoriroq yopishqoqlikka ega bo’lish, pishish oralig’i 50 ^oS oshiqroq bo’lish talab qilinadi.

Ko’p vaqtlarda bunday tuproqlar tarkibiga 18-30 gacha foiz hisobida olinganda A1₂O₃, 50 dan 70 gacha SiO₂, 1 dan 8 gacha Fe₂O₃, 2,5 gacha SaO, 0,5 dan 1,5 gacha MgO, 1 dan 5 gacha Na₂O + K₂O kirgan bo’ladi.
Nometall quvurlar asosan tsilindr shaklli bo’lib, quyidagicha nomlanib xarakterlanadi:
1. Polimer materialli quvurlarning diametrlari odatda 30 sm. gacha boradi. 2000 yillardan boshlab Toshkent shahrida faoliyat ko’rsatayotgan Germaniya-SHveytsariya-O’zbekistonning “Xobas-tapo» nomli qo’shma korxona­sida hozirgi kunda uzunligi 6 m 10 sm, diametri 20 sm dan 2 m 40 sm gacha boradigan, ekspluatatsiya muddati 70 yil, bosimga chidamliligi 24 atm (kerakligi 6 atm) ga to’g’ri keladigan va suv ta’minoti uchun xizmat qiladigan shunday quvurlar ko’plab ishlab chiqarilmoqda.
2. Asbotsement quvurlar Respublikada mavjud bo’lgan 4 ta tsement korxonalarida diametri 5-50 sm. gacha bo’lgan o’lchamlarda quvur shakllovchi mashinalarda tayyorlanmoqda.
3. Bazalьtli quvurlar quyma tosh olish usulida chiqariladi, abrazov materiallar va pulьpalarni uzatish uchun xizmat qiladi.
4. Temir-betonli quvurlar paxta yetishtiruvchi viloyatlarida sug’orish tizimlarining asosini tashkil qiladi.
5. SHisha quvurlar kimyo, oziq-ovqat va farmatsevtika sanoatlari korxonalarida ko’plab qo’llaniladi.
6. Keramik quvurlar oqava va drenaj quvurlaridan tashkil topgan. Ular sirlangan va sirlanmagan bo’ladi. Ular ishlab chiqarish hajmi va qo’llanilishi jihatidan nometall quvurlar ichida oldingi o’rinlardan birida turadi.