Oʼzbekiston respublikаsi oliy vа oʼrtа mаxsus tа'lim vаzirligi fаrgʼonа dаvlаt universiteti tаbiiy fаnlаr fаkulteti biologiyаyoʼnаlishi

. Inozit (vitamin B₈) tuzilishi, xossalari, biologik ahamiyati.
Sichqonlar bilan o’tkazilgan tajribalardan ma’lum bo’ldiki, suvda eruvchi
vitamin tavsifiga ega bo’lgan omillardan birini ratsionda bo’lmasligi junni tushib ketishiga va jigarda xolesterinni to’planishiga sababchi bo’lar ekan. Tajriba hayvonlarida sun’iy ravishda keltirib chiqarilgan ushbu xastalik jigar ekstraktini ratsionga kiritish orqali davolanadi. Keyinchalik bunday samarani inozit va uning xosilalari berishi ma’lum bo’ldi. Inozitning tuzilishi quyidagicha:
ОНОН


О Н-ОН

⁴ ОН¹

_{3 2}

ОН
Inozit (Vitamin B₈)
Inozit siklogeksanning siklik olti atomli spirtidir. Inozit -hozirgi kunda B guruxi vitaminlariga kiritiladi va shu sababli vitamin B₈ deb nomlanadi. Inozit ( B 8 ) vitamin asab tizimi funktsiyasida ishtirok etadi. G’arbda unga juda ham kata e’tiborqaratilmoqda. Bu modda Ateroskleroz kasalligini davolashda samarali modda sifatida ishlatiladi. U nerv tizimini shakllanishida va o’z funktsiyasini bajarishida anchayinmuhim ahamiyata ega. Inozit sochni o’sishini stimulaydi va tushib ketishini , to’kilishi oldini oladi. Ko’zning gavhari va ichki devori, shuningdek ko’z suyuqligida aynan inozitning konsentratsiyasi yuqori bo’ladi. Shuning uchun uning tanqisligi kamayishi ko’z kasalliklariga olib keladi.

Inozit miyani lipidlari tarkibida uchraydi. Bu lipidlarni fosfatidil inozitol deyiladi.

Fosfatidilinozitol
Shuningdek bu vitaminsimon modda ; jigar, go’sht, sut, non, sabzavot va mevalar tarkibida uchraydi. Odamning inozitga nisbatan bir kecha-kunduzdagi ehtiyoji 1grni tashkil qiladi.
Xolin (vitamin B₄) tuzilishi, xossalari va biologik ahamiyati, tabiiy manbalari.
A. Streker 1892 yilda o’t tarkibidan xolinni ajratib olgan edi. Lekin uning funktsiyasi, ancha keyinroq o’zida fosfor tutuvchi organik modda-fosfatidil xolin yoki letsetin tarkibiga kirganligi isbotlangandan keyingina aniqlandi.
Bunda letsetinni oziqa omili sifatidagi ahamiyatini o’zida fosfor tutishi tufayli emas, balki xolin tutishi tufayli ekanligi ma’lum bo’ldi.
Keyinchalik aniqlandiki, agar xolin oziqa bilan kiritilmasa, hayvon jigarini yog’ bosib ketar ekan, uni kiritilganda esa, bu yog’ni so’rilib ketishi yuz beradi. Xolin odam va hayvon organizmida yetarli miqdorda sintezlanadi.
Lekin ma’lum sharoitlarda xususan, ozika tarkibida oqsil taqchil bo’lgan sharoitda xolinning organizmdagi tankisligi seziladi. Shuning uchun uni olimlarimiz «qisman vitaminlar» guruxiga kiritilgan. U suvda, spirtda yaxshi eriydigan modda hisoblanib kimyoviy tuzilishi quydagicha:
(СН₃)_{3 xolin}
Xolinni ta’sir etish mexanizmi biologik faol modda atsetil xolin tarkibiga kirishi bo’lib, bu o’rinda aytish joizki, atsetil xolin nerv impulsini o’tkazish mediatri vazifasini bajaradi.
Bundan tashqari xolin metionin aminokislotasi, purin va pirimidin nukleotidlari, fosfolipidlar va hakozalarni biosintezida yuz beradigan transmetillanish reaktsiyalarida ishtirok etadi.
Xolin miyada uchraydigan birikmalarni sintezida, jigardagi oshiqcha yog’ moddalar zahiralarini chiqarilishi, nerv tizimini me’yoriy faoliyatini ta’minlashdadoimo ishtirok etadi. Xolin antianemik, membranani o’tkazuvchanligini oshirish, antiateosklereotik kabi ta’sirlarga ega.
Bu vitaminsimon modda o’t toshlari hosil bo’lishini oldini olib, nerv to’qimasi tuzilmasini tiklaydi, nerv hujayralaridagi metabolizmni, shuningdek u uyquni yaxshilaydi. Xolinning organizmdagi miqdorini oshishi yurak xastaliklariga chalinish ehtimolini kamaytiradi, jigar sirrozini oldini oladi.
Asosiy manbai: jigar, buyrak, go’sht, baliq, karam hisoblanadi. Odamlar uchun qancha kerakligi ma’lum emas. Unga bo’lgan talab organizmni oqsil, vitamin B₁₂, fol kislotalari bilan ta’minlanish darajasiga qarab o’zgarib turadi.