Oʼzbekiston respublikаsi oliy vа oʼrtа mаxsus tа'lim vаzirligi fаrgʼonа dаvlаt universiteti tаbiiy fаnlаr fаkulteti biologiyаyoʼnаlishi

Lipoy kislota (vitamin N) tuzilishi, xossalari va biologik ahamiyati.
O’tgan asrning 50-yillarida zamburug’lar va jigar to’qimasidan sut achitish bakteriyalarini o’stirish omili ajratib olindi. Bu omil shu paytgacha ma’lum bo’lgan shu xildagi tavsifli vitaminlardan farqli bo’lib, u hatto streptokokklarni o’sishi va rivojlanishini ham stimullashi aniqlandi. Uni kristall xolda ajratib olingan bo’lib, kimyoviy tuzilishi jixatdan -lipoat (1, 2-ditiolan-3-valerian)
kislota ekanligi aniqlandi.
С НО+2Н⁺

Н ₂С-СН–(СН₂)₄–С-2Н

ОН

S -S


Lipoy kislota
С Н-О

Н ₂ССН–(СН₂)₄–С

ОН

НS-SН

Digidrolipoy kislota
Tenglamada keltirilgani kabi lipoy kislota oksidlangan va qaytarilgan shaklda mavjud bo’ladi. Xususan, lipoy kislota shu xildagi o’zgarishi tufayli juda ko’p ferment tizimlarida atsil guruxlarni ko’chirishda muhim ahamiyatga ega bo’ladi. Uning asosiy funktsiyasi hujayralarda -ketokislotalarni oksidlanuvchi karboksillanishida to’g’ridan-to’g’ri ishtirok etishdir.
Lipoy kislota tiamin pirofosfat va KoA lar bilan birgalikda piruvat va ketoglutaratdegidrogenaza multiferment tizimlari tarkibiga kiradi. Lipoy kislota xilma-xil oqsillarning tiol-disulfidli almashinuvida, oksidlovchi fosforlanishda, araxidon kislotani prostaglandin H ga aylanishida va boshqa muhim biokimyoviy
reaktsiyalarda ishtirok etadi.
Shu bilan bog’liq holda tibbiy amaliyotda lipoy kislotadan lipid almashinuvini me’yorlashda, ba’zi jigar kasalliklari (masalan: Sirroz, Botkin kasali) ni, qandli diabetni, aterosklerozni davolashda foydalaniladi. Lipoy kislotani qanday yo’l bilan hosil bo’lishi mexanizmlari to’g’risida hanuzgacha hyech qanday ma’lumot yo’q.