O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov

9.3-rasm. Sementni havo yordamida tushiruvchi qurilma. 
1-maxsus moslama, 2-quvur, 3-kamera, 4-nasos, 5-aralashtiruvchi 
kamera, 6-vakuum-nasos. 
So’ruvchi – haydovchi pnevmatik qurilmalarning ish jarayoni ham 
so’ruvchi qurilmalarga o’xshash, bu qurilmalarning farqi shundaki, havo 
bilan materialni purkaydi. Bu qurilmalar pnevmovintli nasos 4, 
aralashtiruvchi kamera 5 dan iborat (9.3-rasm) bo’lib, siqilgan havo 
aralashtiruvchi kameraga alohida kompressor orqali keladi. Bu qurilma 
bilan yuklarni 50 m masofaga tashish mumkin. 
9.5.1. Pnevmatik transport moslamalarini hisoblash 
Pnevmatik transport moslamasining ish unumdorligi quyidagi 
formula yordamida aniqlanadi: 

---

115 
Q =3,6μ∙
V
x
∙ρ
x
(9.5)
bunda: μ- keltirilgan tashish uzunligiga bog’liq bo’lgan koeffisient; 
V
x
–
sarf bo’lgan havo hajmi, m
3
/s; ρ
x 
– havoning zichligi. Tashuvchi 
havoning tezligi quyidagi formula orqali aniqlanadi. 
√ 
 (9.6)
bunda: α – material donasini hisobga oluvchi koeffisient. (9.1-jadvaldan 
olinadi) 
Yopiq quvurning ichki diametri quyidagi formula orqali 
aniqlanadi.
√
(9.7) 
– koeffisient qiymatlari
9.1-jadval 
Materialning turi 
Materialning eng katta 
donasi, mm 
α 
Kukunsimon
Bir jinsli donali
Bir jinsli mayda 
donali 
Bir jinsli o’rta donali 
1...1000
1...10 
10...20 
40...80 
10...16 
17...20 
17...22 
22...25 
Kerakli havo sarfi quyidagicha aniqlanadi: 
(9.8) 
bunda: 
– kameradagi havoning absolyut bosimi, atm, ρ-materialning 
zichligi kameraning konstruktsiyasini yoki materialning fizik–mexanik 
xossalarini hisobga oluvchi koeffisient: m=0,75…0,85. 
Keltirilgan tashish uzunligi L
kel
ga bog’liq bo’lgan
koeffisientning qiymatlari 
9.2-jadval 
Material xossalari 
L
kel
10 25 50 75 100 200 300 400 
Solishtirma og’irligi 
𝛒
= 
2,5…30 t/m
3 
bo’lgan quruq , 
yengil, sochiluvchan. 
Solishtirma og’irligi 
𝛒
= 
1,8…2,5 t/m
3
namligi yuqori
Serqirali
30 
21 
16 
12 
60 
38 
10 
40 
25 
31 
17 
27 
11 

---

116 
Yopiq quvur bosh uchidagi kerakli bosimi quyidagicha formuladan 
aniqlanadi.
(
)
(9.9) 
bunda: j – materialning yopiq quvur devoriga ishqalanishni hisobga 
oluvchi koeffisient: j = 1,1...1,85.
Keltirilgan tashish uzunligi quyidagi formuladan aniqlanadi: 
∑
∑
∑
∑
(9.10)