O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov

 
bunda: 
∑
gorizontal uchastkalar umumiy uzunligi; 
∑
 
vertikal 
uchastkaning umumiy uzunligi.
9.6. Gidrotransportlovchi uskunalar 
Gidrotransportlovchi uskunalar tog’-kon, qurilish materiallari, 
kimyo va boshqa ko’p tarmoqlarda keng tarqalgan bo’lib, asosan 
yumshoq xom ashyo (masalan, tuproq, mel, ko’mir, qum va boshq.) 
materiallarni transportlashda qo’llaniladi. Bu usulda maqsadli material 
suv bilan aralashtirilib, loy (shlam, pulpa) ko’rinishiga keltiriladi va 
kerakli joyga shlamnasoslar yordamida yetkaziladi.
Materialning yirikligiga va talab etilayotgan uzatishga qarab 
tuproq va qum uchun shlamnasoslar va ko’mir uchun ko’mirso’rgichlar 
qo’llaniladi. 
Maxsus 
shlamnasoslar 
shlamni 
zavod 
ichida 
transportlashga imkoniyat beradi (masalan, sement yetishtiruvchi 
zavodlarda). Katta quvvatli tuproq nasoslari va ko’mirso’rgichlar shlam 
yoki pulpalarni karerlardan bir necha km gacha transportlashga imkon
beradi.
Pulpa yoki shlamlarni haydash uchun asosan markazdan qochma 
nasoslar qo’llaniladi. 
Shlam nasosi (9.4-rasm) tana 4, markaziy suruvchi patrubka 1 va 
haydovchi patrubka 3 dan tashkil topgan. Tana tsilindrik kronshteynga 
qopqoq 6 orqali shpilkalar 5 yordamida mahkamlangan. Nasosning 
ishchi g’ildiragi 2 val 11 ga konsol usulda o’tkazilgan hamda gayka va 
kontr-gayka yordamida mahkamlangan. Valni zichlash uchun gayka 9
yordamida sozlanadigan salnik 8 ko’zda tutilgan. O’z navbatida val 
ikkita podshipnik 10 va 12 larda mahkamlangan va mufta 13 yordamida 
elektrmotordan harakatga keltiriladi. Shlam salnikka kirmasligi 
maqsadida uning oldida 7 teshik orqali yuqori bosimda toza suv 
haydaladi. 1500 ay/min tezlikda aylanayotgan ishchi g’ildirakning 
parraklariga markaziy surish patrubkasi orqali keladi va katta bosim 
ostida haydash patrubkasiga chiqariladi.

---

117