|
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA-MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
FARG’ONA DAVLAT UNIVERSITETI
KAMALOV SHERZOD
XATAR GURUHIGA MANSUB BOLALAR BILAN IJTIMOIY ISH PROFILAKTIK TADBIRLARINI AMALGA OSHIRISH MEXANIZMLARI magistr
akademik darajasini olish uchun yozilgan dissertatsiya
Ilmiy rahbar:
iqtisodiyot fanlari nomzodi,
dotsent M.M.Abduraxmanova
Farg’ona-2021
Хатар гуруҳига мансуб болалар билан ижтимоий иш профилактик тадбирларни амалга ошириш механизмлари
Режа:
1-Боб: Болалар ижтимоий химосида ижтимоий иш касбининг назарий концептуал асослари
Янги Ўзбекистонда болаларни химоялашнинг назарий асослари ва замонавий тизими
Болалар билан ишлашда ижтимоий иш касбий фаолияти ёндашувлари
Ривожланган давлатларнинг болалар химосига доир тажрибаси
2-БОБ: Ижтиомий иш касбининг хавф гурухига мансуб болалар билан профилафтик фаолияти
2.1 Болаларни хатар гурухига мансублигини аниқлашда ижтимоий иш диагностикаси
2.2 Хатар гурухига мансуб болалар билан ишлашда ижтимоий иш касбининг профилафтик фукнцияси
2.3 Ижтимоий иш касбининг профилактик тадбирларни амалга ошириш технологиялари
3-БОБ: Мактабларда хатар гурухига мансуб ўқувчилар билан тизимли ишлаш орқали таълим самарадорлигни ошириш
3.1 Хатар гурухига мансуб ўқувчилар билан ишлашда оила-махалла-мактаб хамкорлик моделидан фойдаланишни бахолаш (тадқиқот)
3.2 Хатар гурухига мансуб ўқувчилар билан профилактик тадбирларни натижавийлигини ошириш жихатлари
Kirish
Tadqiqotning dolzarbligi shundaki, hozirgi vaqtda "xavf guruhi" bolalar toifasi ilmiy bilimlarning turli sohalarida tadqiqot predmeti bo'lib, natijada u tadqiqotning fanlararo xususiyatiga ega. ushbu hodisaning murakkabligi va ko'p qirraliligiga.
Ўзбекистон Президенти Ш.Мирзиёев такъидланидек, “ёш авлод тарбияси ҳамма замонларда ҳам муҳим ва долзарб аҳамиятга эга бўлиб келган. Аммо биз яшаётган XXI асрда бу масала ҳақиқатан ҳам ҳаёт-мамот масаласига айланиб бормоқда”1 [1]. Ўзбекистон мустақиллиги шароитида ёшлар сиёсати мамлакат ҳаётининг устувор йўналишига айланиб улгурди.
Ёшлар сиёсатини амалга оширишнинг ҳуқуқий асослари яратилиб2 [2], улар болалар ва ёшларга оид 22 та қонун, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 27 та Фармон ва Қарорлари, Вазирлар Маҳкамасининг 46 та қарори ҳамда 200 дан ортиқ меъёрий-ҳуқуқий ҳужжатлар қабул қилинди. Ўзбекистон Республикаси томонидан болалар ва ёшлар ҳуқуқларига оид 10 яқин халқаро шартномалар ратификация қилинди. Жумладан, 1991 йил октябрда “Ёшларга оид Давлат сиёсатининг асослари тўғрисида”ги қонун, 1997 йил 29 августадги “Таълим тўғрисида”ги қонун, “Кадрлар тайёрлаш Миллий дастури”, 2016 йил 14 сентябрда “Ёшларга оид давлат сиёсати тўғрисида”ги қонун, 2017 йил 5 июлда Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Ёшларга оид давлат сиёсати самарадорлигини ошириш ва Ўзбекистон ёшлар иттифоқи фаолиятини қўллаб-қувватлаш тўғрисида”ги фармони ва бошқалар бу борадаги амалий қадамлар бўлди. Ўзбекистон 2008 йил “Болалар меҳнатининг энг ёмон шакллари тўғрисидаги конвенция”ги ХМТ конвенциясини ратификация қилди ва конвенция талабларини амалга ошириш бўйича Миллий ҳаракат режасини ишлаб чиқди. Шунингдек, мамлакатимиз бу борда халқаро тажрибани ҳам чуқур ўрганиб чиқиб, турли ривожланган мамлактлар ва халқаро ташкилотлар билан ҳам мазкур масалада ҳамкорлик алоқаларини йўлга қўйди. Жумладан, БМТ, ЮНЕСКО, ЮНИСЕФ, ОТБ, Жаҳон банки, ЮНПФА ва бошқа нуфузли ташкилотлар шулар жумласидандир.
Dunyoda 7 milliarddan ortiq odam yashaydi, shu jumladan 2,2 milliard bola (0-18 yosh) - ular orasida millionlab bolalar va yoshlar ota-ona qaramog'isiz qolgan yoki uni yo'qotish xavfi ostida bo'lgan yoshlardir. Ular jamiyatdagi eng zaif va marginal guruhdir3.
Barcha bolalarning ¾ dan ko'prog'i ikki qit'ada, Osiyo va Afrikada yashaydilar.2 Garchi bolalar soni Osiyo, Evropa va Lotin Amerikasida kamayayotgan bo'lsa-da, yaqin 15 yil ichida Afrikada 30 foizga o'sishi kutilmoqda.4
Statistika shuni ko'rsatadiki, ota-ona qaramog'isiz qolgan bolalar soni ko'paymoqda. Hozirgi kunda dunyoda bir yoki ikkala ota-onasidan ayrilgan 151 million bola bor, ularning kamida 13 millioni ikkala ota-onasidan ham ayrilgan (taxminan 10%).
UNICEF4 hisob-kitoblariga ko'ra, hozirgi kunda kuniga 1,25 dollar miqdorida kambag'allik chegarasida 570 million bola yashamoqda5.
Butun dunyo hamjamiyatini qamrab olgan hozirgi inqiroz turli mamlakatlar uchun umumiy xususiyatlar bilan tavsiflanadi, yoshlar orasida ijtimoiy begonalashuvning kuchayishi, bolalar muhitida o'z-o'zini buzadigan xatti-harakatlarning ko'payishi, bu esa ko'payishiga olib keladi jinoyatchilik, fohishabozlik, giyohvandlik, alkogolizm va boshqa salbiy hodisalar. Oila institutini yo'q qilish tobora sezilarli bo'lib bormoqda, oila o'z farzandlariga etarlicha g'amxo'rlik qila olmaydi, ota-ona majburiyatlarini to'liq bajarmaydi va ko'pincha bolalar hayoti va rivojlanishi uchun xavfli bo'lgan sharoitlarni yaratadi.
Birlamchi vazifa - bolalarni ijtimoiylashuvi, ularni turli xil ta'lim va tarbiya muassasalariga moslashishini optimallashtirish. Butun dunyoda bolalarga ta'lim va tarbiya berish muammolari bilan shug'ullanadigan mutaxassislar o'z kuchlarini kelajakda to'laqonli, mas'uliyatli va mustaqil jamiyat a'zosi bo'lgan bolani rivojlantirishning eng yaxshi yo'llari va vositalarini izlashga yo'naltirmoqdalar. Turli mamlakatlar olimlarining falsafiy yondashuvlari va nazariy pozitsiyalaridagi sezilarli farqlar bilan o'qituvchilar, ijtimoiy ishchilar, ijtimoiy o'qituvchilar, ota-onalar ta'sir ko'rsatadigan ob'ektning mohiyati bitta - insonning ijtimoiylashuvi. Shu sababli, shaxsni sotsializatsiyasiga ta'sir qilish mexanizmlarini topish, ushbu jarayonga ta'sir o'tkazish usullarini ochib berish, bolaning jamiyat hayotiga muvaffaqiyatli kirib kelishini ta'minlaydigan shart-sharoitlarni aniqlash, yuqori darajadagi tizimni qurish muhimdir. -bolalar va o‘smirlarning sifatli ijtimoiy, psixo-ijtimoiy-pedagogik moslashuvi.
"Xavfli guruh" bolalar va o'spirinlari bilan ijtimoiy ishlarning xususiyatlarini tizimli tahlil qilmaslik va aholining ushbu toifasi bilan ijtimoiy ishlarni rivojlantirish zarurati nazariya va amaliyotning ob'ektiv ehtiyojlari o'rtasida ma'lum qarama-qarshiliklarni keltirib chiqaradi.
Shu munosabat bilan biz nazariy va amaliy muammoning mavjudligini qayd etamiz, u quyidagicha tuzilgan: Xavf ostida bo'lgan bolalar va o'spirinlar bilan ijtimoiy ishning o'ziga xos xususiyati nimada.
Do'stlaringiz bilan baham: |
