O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta-maxsus ta’lim vazirligi farg’ona davlat universiteti kamalov sherzod xatar guruhiga mansub bolalar bilan ijtimoiy ish

Uchinchi guruh. Ta'lim va tarbiya mezonlari: doimiy o'qish qobiliyatsizligi. Darslarni sababsiz qoldirish.
1. Pedagogik jihatdan e'tiborsiz qolgan bolalar sog'lom, potentsial jihatdan to'laqonli, ammo etarli darajada o'qimishli, o'qitilgan va rivojlanish bo’lmagan bolalardir. Buning natijasi - faoliyat, xulq-atvor, muloqotdagi kamchiliklar, bo'shliqlar, og'ishlar paydo bo’ladi. Bunday bolalar maktabdan chetlashtiriladi, ammo ular uchun oilaning ahamiyati yo'qolmaydi⁷⁴.
Ikki yoki undan ortiq asosda muammolarga duch keladigan pedagogik e'tiborsiz bolalar toifasi tasniflashda asosiy o'rinni egallaydi. Noto'g'ri pedagogik ta'sir, oilaviy ta'limning buzilgan shakllari tufayli bolalar pedagogik jihatdan e'tiborsiz qoladilar, ammo ularning muammolari kattalar tomonidan vaqtida e'tiborga olinmagani va etarli echim topmagan, tuzatish va reabilitatsiya tarkibidagi psixologik-pedagogik yordam o'z vaqtida ko'rsatilmagan. Bu bolalarning eng qiyin toifasi. Bunga og'ir psixosomatik travma bilan og'rigan, umumiy xulq-atvori ijtimoiy jihatdan salbiy ma'noga ega bo'lgan bolalar, ota-ona va bola munosabatlarida jiddiy tuzatib bo'lmaydigan muammolarga duch kelgan bolalar kiradi. G'azab, tajovuzkorlik, nafrat, hasad, atrofdagi odamlarga nisbatan namoyishkorona munosabatda bo'lish - bu pedagogik jihatdan e'tiborsiz qolgan bolalar tomonidan dunyoning buzilgan in'ikosiga hissiy munosabat reaktsiyasidir. Ko'pincha bunday bolalar bitta ta'lim muassasasida "ildiz otishmaydi", o'qish joylarini, to'garaklarini foydasiz o'zgartiradilar, oilada o'zlarining foydasizligini tobora aniqroq anglaydilar, ota-onalar tomonidan tushunmovchilik tufayli og'riqli voqealarni boshdan kechiradilar.
Bolalarning antisosial xatti-harakatlarining asosiy sabablariga quyidagilar kiradi.
1. Aniq ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish istiqbollarining yo'qligi, oilada yashash sharoitining pastligi. Bu muammo nafaqat bolalar oldidagi ota-ona burchini bajarmaydigan kattalarni nevrotik qiladi, balki bolalarning jismoniy va ruhiy salomatligiga ham salbiy ta'sir qiladi.
2. Ota-onalarning farzand tarbiyasiga bo'lgan munosabati ularning xulq-atvor normalari to'g'risida shakllangan ijobiy g'oyalarining yetishmasligiga olib keladi.
3. Oilada va maktabda bolalarga nisbatan shafqatsiz munosabat (zo'ravonlik) yoki ularning ehtiyojlarini e'tiborsiz qoldirish bolaning atrofdagilarga nisbatan salbiy munosabatini shakllantiradi.
4. Bolada turli psixogen omil (psixopatologik alomatlar, xatti-harakatlarning buzilishi) mavjud bo'lishi, u har xil bolalarda har xil tabiat va zo'ravonlikka ega. Shunga o'xshash muammolarga duch kelgan bolalar uchun psixologik va ijtimoiy pedagogik yordam bilan muvofiqlashtirilgan tibbiy yordam zarur.
O'smirlarning ijtimoiy moslashuvini murakkablashtiradigan individual psixosomatik xususiyatlar (xarakter aksentuatsiyasi, o'zini o'zi qadrlashning etarli bo'lmagan namoyishlari, emotsional-irodaviy sohadagi buzilishlar, fobiyalar, xavotirning kuchayishi, tajovuzkorlik) e’tiborli. Ko'pincha o'spirinlarda xatti-harakatlarning buzilishi omillardan biri (biologik, psixologik yoki ijtimoiy) bilan emas, balki "rivojlanishning ichki imkoniyatlari" majmuasi bilan bog'liq⁷⁵.