O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg‘ona davlat universiteti



Download 4,24 Mb.
Pdf ko'rish
bet92/247
Sana26.01.2022
Hajmi4,24 Mb.
#411182
1   ...   88   89   90   91   92   93   94   95   ...   247
Bog'liq
Ped mahorat ma\'ruza matni

 
3. Noverbal signallar va tasniflar
 
Noverbal  muloqot  so’zlarga  tayanmaydigan  harakat  va  jestlardan  iborat  bo’lgan 
barcha  shakllarni  o’zida  mujassam  etgan  til  sifatida  mashhur.  Psixologlarning 
e‘tirof  etishicha,  noverbal  signallarni  o’qish  samarali  muloqotning  muhim 
shartidir. Nima uchun noverbal signallar muloqotda shunchalik muhim?  
Birinchidan, 
70%ga  yaqin  ma‘lumotni  inson  ko’rish,  kuzatish  kanallari  orqali 
(vizual) qabul qiladi.  
Ikkinchidan
, noverbal signallar suhbatdoshning haqiqiy xislari va  
fikrlarini tushunishni taqozo etadi;  
Uchinchidan, 
bizning  suhbatdoshga  munosabatimiz  ko’pincha  birinchi  taassurot 
orqali  shakllanadi.  Bu,  o’z  navbatida,  noverbal  faktorlarning  ta‘siri  natijasidir  – 
yurishturish, yuz tuzilishi, qarash, o’zni tutish, kiynish va h.k.  
Ayniqsa  noverbal  signallarning  qiymati  shundaki,  ular  so’zlardan  farqli  o’laroq 
o’zo’zidan, samimiy tarzda nutqqa chiqadi.  
Ish  yuzasidagi  muzokaralarda  noverbal  signallar  katta  ahamiyatga  egaligi 
eksperimental  tadqiqotlarda  tasdiqlanadi,  ya‘ni  so’zlar  (biz  shunchalik  katta 
ahamiyat  beradigan)  faqat  7%  ma‘noni,  38%  tovush  va  intonatsiya  ma‘nosini  va 
55% imoishoralar suhbat mazmunini ochib bera oladi.  
Noverbal muloqot o‘zida beshta tasnifni jam qilgan: 
 


89 
 
1. Makon tasnifi.  
2. Nigoh.  
3. O’zida quyidagilarni qamrab olgan optikkinetik tasnif:  
– suhbatdoshning tashqi ko’rinishi;  
– mimika (yuz ifodasi);  
– pantomimika (imoishoralar)  
4. Paralingvistik yoki nutqqa yaqin tasnif:  
– ovozning vokal sifati;  
– uning diapozoni;  
– toni;  
– tembri.  
5. Ekstralingvistik yoki nutqdan tashqari tasnif:  
– нутқнинг темпи;  
– pauza;  
– kulgu va h.k.  
 
Biz  suhbatdoshimiz  haqida  maksimum  ma‘lumot  beruvchi  uchta  –  nigoh,  makon 
va optikkinetik tasniflarni o’rgandik.  
Kinetik  vositalarga  (insoniy  tashqi  tuyg’u  va  emotsiyalar  paydo  bo’lishiga) 
yuzning  ifodasi,  mimika,  holati,  vizual  kommunikatsiya  (ko’zlarning  harakati, 
nigohlar)  kiradi.  Bu  noverbal  komponentlar  juda  katta  informatsion  vazifani 
tashiydi.  Turli  tillarda  so’zlovchilarning  kinesikadan  foydalanishi  ayniqsa  o’ziga 
xos  holatlardan  biridir.  Imoishora  va  ma‘noli  harakatlar  bu  borada  muloqotda 
yagona  imkoniyat  bo’lib  qoladi  va  juda  katta  ahamiyatga  ega  bo’lgan 
kommunikatsion funksiya vazifasini bajaradi.  
T.A.van Deyk8 fikrni bayon etishda paralingvistik faoliyatni alohida ko’rsatadi va 
unga  deyktik  hamda  turli  imoishoralar,  yuz  tuzilishi,  gavdaning  harakati, 
ishtirokchilarning jismoniy harakatini alohida ajratib ko’rsatadi.  
8 Ван Дейк, Т. А. Язык. Познание. Коммуникация. М.,1989. 34б  
Noverbal sohaga muloqotning aksional komponentlari kiradi. Aksional komponent 
nutqni  kuzatuvchi  kommunikantlarning  harakatini  namoyon  etadi.  Masalan, 
gapirayotgan  shaxsning  iltimosiga  javob  qaytarishi  uchun  (aytaylik,  chiroqni 
yoqish,  gazetani  olib  berish  va  h.k.)  adresat  talab  qilinayotgan  harakatni  amalga 


90 
 
oshiradi. Shu tariqa kommunikatsiya jarayonida noverbal muloqot verbal muloqot 
bilan navbatmanavbat amalga oshishi mumkin.  
O’z  mohiyatiga  ko’ra  noverbal  komponentlar  boshqa  semiotik  sistemalarda 
(masalan,  tasvir,  madaniyatning  namoyon  bo’lishi,  odobaxloq  formulalarida  va 
h.k.),  shuningdek,  predmetli  yoki  situativ  bo’lishi  mumkin.  Buning  ostida 
kommunikatsiya ishtirokchilari atrofidagi obyekt tushuniladi.  

Download 4,24 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   88   89   90   91   92   93   94   95   ...   247




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish