O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi farg‘ona davlat universiteti

Assertivlik
 
O’z huquqlarini himoya qila oladigan qobiliyatga ega bo’lganlarga nisbatan 
assertiv  degan  nom  qo’llanadi.  ―Uchlik  prinsipi‖  mavjud  bo’lib,  u  quyidagicha 
talqin  qilinadi:  mojaroli  vaziyatda  qat‘iy  bo’ling,  rostgo’y  va  samimiy  bo’ling. 
Qat‘iyligingiz  raqibingizga  sizning  ustingizdan  hukmronlik  qilishga  va 
qo’rqitishga  imkon  bermaydi.  Rostgo’yligingiz  axloq  qoidalarini  buzishga 
tortilishingizga  yo’l  qo’ymaydi.  Samimiyligingiz  opponentlar  bilan  hamkorlik 
qilishga tayyor ekanligingizdan dalolat beradi.  
Ruhshunoslar mojaroli vaziyatda o’z qalbingiz buyurganini qilishni maslahat 
berishadi.  Agar  biror  shaxs  nohaqlikdan  xafa  bo’gan  bo’lsa,  kayfiyati  buzilgan, 
o’zini  kamsitilgan  xis  qilsa,  unda  zudlik  bilan  bu  haqda  aytish  kerak.  O’z 
xissiyotlari  haqida  rostini  aytish  ichida  saqlab  yurish  va  to’g’ri  kelgan  odamga 
zaxrini sochishdan ancha yaxshi. Bu holda stolni mushtlab urish yoki xafa qilganni 
yoqasidan  olish  shart  emas,  faqatgina  unga  qarab:  ―Menga  bu  yoqmadi‖  deyish 
kifoya va bu nafratni ancha pasaytiradi5.  
Agressiv, ayblovchi  taktika  muammolarni hal qilib bera olmaydi, aksincha, 
bu  insonlarning  himoyalanishi  va  o’z  fikrida  qat‘iy  turib  olishiga  majbur  qiladi. 
Bunday hollarda raqibning (yoki opponent) shaxsiy xususiyatlari haqida emas, o’z 
hissiyotlari haqida gapirish tavsiya qilinadi.  
Masalan  ona  o’z  o’g’liga:  ―Qizg’anchiq,  nima  uchun  sen  hech  ukangga 
o’yinchoqlaringni 
bermaysan?‖–degandan 
ko’ra: 
―Men 
ukang 
bilan 
o’yinchoqlaringni  birga  o’ynamaganingdan  xafaman‖,–desa,  yaxshiroq  bo’ladi  va 
bola  o’z  onasini  ranjitmaslikka  harakat  qiladi.  Sodir  etilgan  ko’ngilsizlikda  o’z 
ichki  kechinmalar  bilan  o’rtoqlashgandan  so’ng,  uni  hal  qilish  mumkin  bo’lgan 
o’ylni tavsiya qilish mumkin. Demak, ona: ―O’g’lim, agar sen ukangga o’zingni 
moshinangni  berib  tursang,  u  senga  o’zining  filchasini  o’ynashga  beradi‖  deb 
tushuntirsa, to’g’ri bo’ladi.