О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi e. D. Yusupov, Z. K. Kusharov

Muammoni  hal  qilish.
  Bu  usul  barcha  tomonlarni  qanoatlantiruvchi 
yechimni  topish  uchun  nizoni  chaqiruvchi  sabablarni  chyqyp  tahlil  qilish 
va  barchaning  fikrlarini  inobatga  olishga  asoslanadi.  Bu  usul  tarafdorlari 
о‘z maqsadiga boshqalar maqsadi orqali emas, balki nizoning eng oqilona 
yechimini topish evaziga erishishni hushlaydilar. 
Korxonada  rahbariyat  va  xodimlar  о‘rtasida  yuzaga  keluvchi  nizo 
“butun  jamoa”
ga  emas,  balki  “
tanlangan” 
odamlargagina  yomon  ta’sir 
etishi  mumkin.  Bunday  nizoni  bir  yо‘la,  katta  hajmda  uddalash,  bartaraf 
etish mumkin emas. Bu nizoni bartaraf etishda rahbar oqilligi, adolatliligi, 
madaniy  saviyasi  bilan  hamkorlikka  intilish  kerak,  ya’ni  ushbu  nizoli 
vaziyatda  hokimlik  mavqesida  emas,  balki  teng  huquqlilik  asosida 
yechimni  topishi  lozim.  Masalan,  bu  jarayonda  quyidagilar  juda  xam 
muhimdir: 

 
tomonlarning bir-birini tan olishi; 

 
gapni bо‘lmaytinglash; 

 
о‘zga kishi sifatida tushuna olishni namoyish qilish; 

 
nizo  jarayonidagi  holatni  о‘zga  kishi  qanday  qabul  qilishi 
(tushunishi)ni anglash; 

 
 muhokama qilinayottan mavzuni aniq tasavvur qilish; 

 
 mavzuga nisbatan umumiy qarashlarni hosil qilish; 

 
 murosa qilinayotgan oqibatni aniqlash; 

 
 nizo mazmunini yozib chiqish (tahlil) qilish; 

 
 nizoni bartaraf etish uchun hamkorlikda yagona yо‘l tanlash; 

 
 hamkorlikda umumiy xulosa (murosa)ga kelish. 
Bunday yо‘l mashaqqatli, ammo oqilona yо‘ldir. Buning uchun tajriba 
kerak. 
Hozirgi  sharoitda  rahbar  faqat  о‘z  sohasini  yaxshi  bilibgina  qolmay, 
balki  yaxshi  tashkilotchi,  ruhshunos  (psixolog)  va  tarbiyachi  bо‘lmog‘i 
lozim.  Buning  uchun  har  bir  rahbar  xodim:  sotsiologiya,  psixologiya, 
pedagogika,  kasbiy  etika  fanlarini  mustaqil  egallashi  kerak.  Buni 
hayotimizdagi jiddiy о‘zgarishlar, inson omilining faollashuvi, jamoalarni 
о‘z-о‘zini boshqarish sharoitida ular bilan ishlashni taqozo etadi. 
Jamoaga  a’zo  bо‘lgan  har  bir  shaxsning  qalbiga  yо‘l  topa  bilish 
rahbarning  ish  faoliyatida  asosiy  ahamiyatga  ega.  Buni  bilgan  rahbar  о‘z 

---

242
 
 
jamoasi  ichida  mehnat  jarayonida  vujudga  keladigan  har  xil  nizolarni 
jamoada 
jamoat  tashkilotlari  bilan  birga, 
yuqori  tashkilotlarga 
chiqarmasdan о‘zida hal qilishga qodir bо‘ladi. 
Bunday rahbar о‘z ishini tо‘g‘ri tashkil qiladi, jamoa oldiga qо‘yilgan 
maqsad  va  reja  topshiriqlarini  о‘z  vaqtida  muvaffaqiyatli  bajaradi. 
Jamoalarda  sog‘lom  ruhiy  iqlim  yaratish  uchun  rahbar  quyidagilarga, 
ya’ni: 
•
 
har xil xodimning shaxsiy fazilatlariga; 
•
 
yoshi, qobiliyati, malakasi, iste’dodiga; 
•
 
ishchilar о‘rtasidagi hamjihatlikka; 
•
 
о‘zaro  yordamni  bir-biri  bilan  chambarchas  bog‘laydigan  ijtimoiy 
aloqa maromiga; 
•
 
raqobat muhitini tashkil qilinganiga; 
•
 
korxonada  pirovard  natijalar  uchun  har  bir  xodimning  mas’uliyat 
sezish tuyg‘usini mustahkamlanganlik darajasiga; 
•
 
jamoa a’zolari ishining unumdorligiga; 
•
 
motivlashtirish darajasi kabilarga
e’tibor berish lozim.
 
Har bir nizoli vaziyatni rahbar bosiq, hovliqmasdan hal etishi kerak.