О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi e. D. Yusupov, Z. K. Kusharov

 
22-rasm.Nizoni kelib chiqishi va tо‘qnashish jarayoni modeli
89
 
 
Nizo sabablari (2-bosqich) va uning kengayish ehtimoli (3-bosqich)ni 
о‘z vaqtida sezish, (4-bosqich) nizoning yuzaga chiqmasligiga olib keladi. 
Agar  jarayonga  e’tiborsizlik  bilan  qaraladigan  bо‘lsa,  u  holda  nizoning 
kelib  chiqishi  tabiiy  (5-bosqich).  Endi  uni  boshqarish  (6-bosqich) 
zaruriyati  tug‘iladi.  Boshqarishning  samaradorligiga  qarab,  nizoning 
oqibatlari  funksional  va  disfunksional  kо‘rinishlarda  bо‘lishi  mumkin  (7-
bosqich). 
Nizoning  yettita  funksional  oqibati  ma’lum.  Bu  oqibatlar  nizoni 
boshqarishning  ijobiy  samara  berganligini  ifodalaydi.  Masalan,  birinchi 
                                                           
89
 Disfunktsional – ishni bajarilish  darajasini pasaytirish, guruhlar o’rtasidagi hamkorlikni zaiflashtirish, tashkilot 
faoliyatining samaradorligini kamaytirishga olib kеladigan ziddiyatdir 
Nizoli vaziyat 
Nizo sabablari 
Nizoning kengayib 
ketish mumkinligi 
Vaziyatni sezish 
Nizo kelib chiqishi 
Nizoni boshqarish 
Funksional va 
disfunksional 
oqibatlar 
Nizo kelib chiqmaydi 

---

237
 
 
oqibat: 
•  nizoni  hal  qilishda  har  ikkala  tomon  uchun  ma’qul  qaror  qabul 
qilinishida namoyon bо‘ladi. Qarama-qarshi tomonlar nizo yechimiga teng 
manfaat  nuqtai  nazaridan  yondoshilganidan  mamnun  qoladilar.  Bunday 
oqibat  о‘z  navbatida  nizo  yechimi  bо‘yicha  qabul  qilinadigan  qaror 
tо‘siqlarini, ya’ni qarama-qarshi tomonlarning bir-biriga bо‘lgan: 
•
 
adovatni; 
•
 
xusumatni; 
•
 
dushmanlikni; 
•
 
adolatsizlik kabi g‘arazli tо‘siqlarni yumshatishga yoki butunlay 
yо‘qotishga imkon beradi.
 
Funksional 
oqibatning 
boshqa 
kо‘rinishida 
qarama-qarshi 
tomonlarning  kо‘proq  hamkorlik  qilishga,  hattoki  kelgusida  ham  о‘rtada 
nizo chiqarmaslikka bо‘lgan moyilliklari namoyon bо‘ladi. 
Funksional  oqibat  qarama-qarshi  tomonlarning  о‘zaro  sir  saqlashlari, 
gо‘yo “aytiladigan fikr ular manfaatlariga zid keladi”, degan gumon bilan 
atayin  aytilmay  qolgan  fikrlarda  ham  о‘z  aksini  topishi  mumkin.  Aslini 
olganda, bunday oqibat ham qaror qabul qilish sifatini oshirishga undaydi, 
chunki  bunday  holat  qarshi  tomonning  yuzaga  kelishi  mumkin  bо‘lgan 
nizo  sabablari  va  obyektlarini  yanada  chuqurroq  tahlil  qilishga,  unga 
“tashxis” qо‘yishga undaydi. 
Funksional  oqibat  ochiqdan-ochiq  kо‘rinishdagi  noroziliklarda 
namoyon bо‘lishi mumkin. Ular turli nuqtai nazarlar mohiyatini ochishda, 
qо‘shimcha  axborotlarni  olishda,  muqobil  yechimlarni  topishda  tomonlar 
uchun imkon beradi.