О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi e. D. Yusupov, Z. K. Kusharov

Menejment madaniyati va uning darajasi
. Ba’zi balandliklar har xil 
bо‘lgani  kabi,  madaniyat  ham  xar  bir  kishida  bir  xil  darajada  bо‘lmaydi. 
Shuning  uchun  madaniyat  darajasi  haqida  gapirilganda:  umumiy 
madaniyat darajasi va ma’lum bir ma’noda madaniyat darajasi, ma’lum bir 
xususiy madaniyat darajasiga tо‘xtalib о‘tish lozim. 
Umumiy madaniyat darajasi quyidagilarni о‘z ichiga oladi: 
-
 
Ta’lim-bu  tizimlashtirilgan  bilim  va  kо‘nikmalarni  о‘zlashtirishning 
etarli darajasi. 
-
 
Tarbiya-insonning yaxshi xulq-atvor bilan qanchalik tanish ekanligi, 
jamiyatda  etarlicha  о‘zini  tutishi  va  atrofdagi  odamlarni  hurmat  qilish 
uchun ishlatilganligini kо‘rsatadi. 
-
 
Fikrlashning 
mustaqilligi, 
mustaqil 
fikrlash 
qobiliyatining 
rivojlanishi. 
Menejment  madaniyati  inson  madaniyatining  tarkibiy  qismi  bо‘lish 
bilan  birga  qator  о‘ziga  xos  xususiyatlarga  xam  ega.  Madaniyatga  ega 
bо‘lish  menejer  uchun  faqat  zarur  emas,  balki  shartdir,  chunki  xar  bir 
tashkilotning  xar  bir  bо‘linmasi  samarali  ishlashi  uchun  uning  xodimlari 
yuksak madaniyatga ega bulishlari kerak. 
Menejment  madaniyati  darajasi  xodimlar,  ayniksa,  menejerlar 
madaniyatini,  menejment  jarayoni  madaniyati,  boshqaruv  texnikasi, 
mehnat  sharoitini  aks  ettiruvchi  kо‘rsatkichlar  bо‘yicha  baholanadi. 
Menejment madaniyati unsurlarining turli-tumanligi boshqaruv jarayonida 
turli-tuman  meyorlarga,  jumladan,  axloqiy,  huquqiy,  iqtisodiy,  tashkiliy, 
texnikaviy, estetik meyorlarga rioya qilish zaruriyatini keltirib chiqaradi. 
Boshqaruv  jarayonida  turli-tuman  texnika  –  oddiy  kalkulyatordan 
tortib  murakkab  AKT  vositalarigacha  qо‘llaniladi.  Menejerlar  bunday 
texnika imkoniyatlaridan maqbul foydalanish yо‘llarini bilishlari lozim, bu  
boshqaruv madaniyati darajasini bildiradi. 
Ahloqiy meyorlar insonning ahloq va odob sohasidagi xulqini tartibga 
soladi.  Ular  jumlasiga  ijtimoiy  burchni  tо‘g‘ri  tushunish,  kishi  urtasida 
insoniy munosabat va о‘zaro xurmat, vijdonlilik, xakikatguylik, kamtarlik 
va hakfzolar kiradi. Boshqaruv jaaryonida axlokiy meyorlarga rioya qilish 
uning madaniyati yukori darajasidan dalolat beradi. 

---

211
 
 
Menejmentda  huquqiy  meyorlar  davlat-huquqiy  va  tashkiliy-huquqiy 
meyoriy hujjatlarda aks etadi. Uning jumlasiga davlat korxonasi tо‘g‘risida 
qonun,  tadbirkorlik  haqida,  mulk  tо‘g‘risida  qonunlar  kiradi.  Lekin 
qonunlar  xar  bir  korxonaning  о‘ziga  xos  xususiyatlarini  hisobga 
ololmaydi.  Shu  sababli,  xar  bir  korxona,  qonunga  asoslangan  holda, 
korxonada ishlab chiqarishning о‘ziga xos xususiyatlarini hisobga oluvchi 
meyoriy koidalar urnatiladi. 
Iqtisodiy  meyorlar  korxona  faoliyati  jarayonida  erishilishi  lozim 
bо‘lgan iqtisodiy kо‘rsatkichlarni belgilaydi. Ular jumlasiga moliya-kredit 
meyorlari,  ssudalar  olish  tartibi,  amortizatsiya  meyorlari,  maxsulotning 
hisoblangan  bahosi,  foyda  meyori,  rentabellik  meyori,  fondlar  uchun 
tulovlar, byudjetga tо‘lovlar, iqtisodiy rag‘batlantirish meyorlari kiradi. 
Tashkiliy  meyorlar  tashkilot  tarkibini,  alohida  bо‘linma  va  shaxslar 
faoliyati  tarkibi  va  tartibini  ichki  tartib  faoliyat  turlarini,  xodimlar 
vazifalarini, axborotni kayta ishlash va foydalanish jarayonini belgilaydi. 
Texnikaviy  meyorlar  korxonaning  va  uning  bо‘linmalarining 
boshqaruv  uchun  zarur  uskuna,  texnika  va  transport  vositalari,  asboblar 
bilan qurollanganlik darajasini bildiradi. 
Estetik talablar va meyorlar xam boshqaruv jarayonida qо‘llaniladigan 
texnika vositalari va uskunalari, xam boshqaruv xodimlarini о‘rab turuvchi 
tashqi muhit uchun belgilanadi. 
Menejment  madaniyati  tarkibiga  boshqaruv  xodimlari  madaniyati, 
boshqaruv jarayonlari madaniyati, mehnat sharoiti madaniyati va hujjatlar 
yuritish madaniyati kiradi.