O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi denov tadbirkorlik va pedagogika instituti

Mavzu-8. Chingiz Aytmatov hayoti va ijodi. (6-soat)
R ye j a:

1. 
   Ch.Aytmatovning Qirg‘iz adabiyotida tutgan o‘rni.
   
2. 
   Yozuvchining dastlabki hikoyalari.
   
3. 
   Ch.Aytmatov qissalari: “Jamila”, “Momoer”, “Alvido Gulsara!”, “Oq kema”, “Sohil yoqalab kelayotgan olapar”-qissalari.
   
4. 
   Ch.Aytmatov romanlari: “Asrga tatigulik kun”, “Qiyomat”, “Kassandra tamg‘asi” romanlari.
   
5. 
   Adib asarlarining jahon miqyosidagi shuhrat.
   
6. 
   To‘lagan Qosimbekov asralari.
   

Adabiyotlar:

1. 
   A.Rashidov. Chingiz Aytmatov maktabi. T., Muloqot, 2005.
   
2. 
   Ch.Aytmatov. Asarlar, 1, 2 jild T., 1978.
   
3. 
   Kollektiv. Adabiyot va san’at T., 1987.
   
4. 
   H.Abdusamatov. Ona yer va inson madhi. T., 19876.
   
5. 
   Ch.Aytmatov. Asrni qaritgan kun. Qiyomat. T., 1986.
   
6. 
   Ch.Aytmatov. Kassandra tamg‘asi. T., 2003.
   

Qirg‘iziston xalq yozuvchisi, Mehnat Qaxramoni Ch.Aytmatov 1928 yil Talas vodiysidagi Makar qishlog‘ida xizmatchi oilasida tug‘ilganligi.

“Jamila” (1958), “Momo yer” (1963), “Alvido Gulsara” (1966, “Oq kema” (1976, “Sohil yoqalab chopayotgan olapar” qissalari (1977), “Asrlarga tatigulik kun” (1980), “Qiyomat”, “Kassandra tamg‘asi” (1994) romanlari.
Ch.Aytmatov asarlarida hayot hodisalari va inson ichki dunyosining keskin ziddiyatlari ko‘rsatilishi. Ijtimoiy, ma’naviy muammolarining tahlil qilishi. Insonni tushunish, e’zozlash, ulug‘lash g‘oyasining ustivorligi. Adib asarlarida qahramon muammosi. Ta’rif hodisalarida mif va afsonalar.
Tabiiy va insoniy munosabatlari. Adib yaratgan hayvonlar obrazi. Milliy va umuminsoniy qadriyatlarni ardoqlash.
Ch.Aytmatov asarlariga sho‘ro davri hukmron siyosatining ta’siri. Adib asarlarining jahon miqyosidagi shuhrati.
Mavzu – 9. Turkman adabiyoti (2 soat)
R ye j a:
1. Turkman madaniyati va adabiyoti.
2. Xalq og‘zaki ijodi. “Go‘ro‘g‘li” dostoni.
3. Turkman mumtoz adabiyoti.
4. Burxoniddin Sivosiy. Sayid Imoliddin Nasimiy, Ozodiy, Mulla
Nafas ijodi.

A d a b i yo t l a r:

1. Kor Oglы X. Turkmenskaya literatura. Moskva. 1982.
2. Kor Oglы X. Ocherk istorii turkmenskoy sovetskoy literaturы. Moskva,
1980.
3. Alieva S. Sovremennaya turkmenskaya proza. Moskva, 1981.
4. Inog‘omov R. Adabiy qardoshlik taronalari. T., 1972.
5. Kollektiv. Istorya literatura narodov Sredney Azii i Kazakistana.
M., 1975.
6. Go‘ro‘g‘li. T., Adabiyot va badiiy nashr. 1968.

Turkman xalqi qadim zamonlardan buyon O‘rta Osiyoda yashab kelgan turkiy xalqlardan bo‘lib, uning madaniyati va adabiyoti ham folklor asarlari shaklida shakllanishi. Bu o‘lkada hukm surgan feodal-patriarxal tuzum va ko‘chmanchi hayot yozma adabiyotining shakllanishiga imkon bermasligi. Turkman xalqi asrlar davomida eron, arab, mo‘g‘ul bosqinchilari, Xeva xonlari, Buxoro amirlari zulmi ostida bo‘lishi. Natijada, xalq og‘zaki ijodi bu voqealarni o‘zida ifodalanishi. Turkman xalq og‘zaki ijodida Go‘ro‘g‘li turkumidagi dostonlar ham yaratilishi.

Turkman yozma adabiyoti XI-XII asrlarda Yassaviy, Ali singari shoirlar ijodi ta’siri ostida yuzaga kelishi. Bu davrda yashagan Burhoniddin Sivosiy, Sayyid Imomiddin Nasimiy Ozodiy, Mulla Nafaslar bu adabiyotning taraqqiyotiga katta hissa qo‘shdilar.