O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi buxoro davlat

O’N (10)

YUZ (100)

MING (1000)

O’N MING (10 000)

YUZ MING (100 000) MILLION (1 VA 6TA NOL) MILLIARD (1 VA 9TA NOL) TRLLION (1 VA 12 TA NOL)

KVADRIL’ON (1 VA 15TA NOL) KVINTIL’ON (1 VA 18 TA NOL)

SEKSTIL’ON (1 VA 21 TA NOL)

SEPTIL’ON (1 VA 24 TA NOL)

OKTAL’ON (1 VA 27 TA NOL)

NOLAL’ON (1 VA 30 TA NOL)

DEKAL’ON (1 VA 33 TA NOL)

ENDEKAL’ON (1 VA 36 TA NOL) DODEKAL’ON (1 VA 39TA NOL) GUGOL (1 VA 100TA NOL) ASANKXEYA (1 VA 140 TA NOL)

2. Sonlar ustida amallar bajarishning ilmiy asoslari

Turli arifmetik amallarni bajarishda qo‘llaniladigan belgilar matematikaga turli davrlarda kiritilgan. Ko‘p davrlar mobaynida matematik amallarni bajarishni so‘zlar bilan ifodalashgan. Ayrim davlatlarda kiritilgan belgilar ommaviy qabul qilinmagan.

Hozirgi kunda amallar qo‘llanilayotgan belgilarning shakllanishi uchun ming yillar muddat kerak bo‘ldi.

1. 
   «+» va «-» belgilar XV asr oxirlarida ijod qilgan italyan va nemis olimlarini asarlarida uchraydi.
   
2. 
   «Χ» (ko‘paytirish) belgisi ingliz olimi U.Outridning 1691-yilda yozgan asarida uchraydi.
   
3. 
   «∙» (ko‘paytirish) belgisi nemis matematigi Leybnitsning 1698-yilda yozgan asarida uchraydi, «:»(bo‘lish) belgisi esa 1684-yilda yozgan asarida uchraydi.
   
4. 
   «=» belgisi ingliz olimi R.Rekordning 1557-yilda yozgan asarida uchraydi.
   
5. 
   «<», «>» belgilarni 1631-yil T.Garriot tomonidan matematikaga kiritilgan.
   

Katta sonlarning nomlari va o’qilishi.

Katta sonlarni o’qish va esda saqlashni qulaylashtirish uchun ularni raqamlari “sinflar”ga ajratiladi: o’ng tomondan boshlab uchta raqam ajraladi (birinchi sinf), so’ngra yana uchta raqam ajraladi (ikkinchi sinf) va hokazo. Katta sonlarni quyidagi jadval asosida o’qish birmuncha yengil kechadi.

Septillionlar

Sekstillionlar

Kvintillionlar

Kvadrillionlar

TrillionlarMi

lliardlar

Millionlar