O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi buxoro davlat universiteti magistratura bo’limi

II bob bo`yich xulosa

Ajam hukmdorlari tarixi, peshdodiylar va kayyoniylar borasida so‘z borganda Hazrat Alisher Navoiy o‘z qahramonlarini benuqson qilib ko‘rsatmaydi, baplki ularni o‘zining xarakter xususiyatlari orqali, mavjud ijtimoiy jarayonda tutgan o‘rni kontekstida ko‘rsatishga harakat qilgan.

Navoiy “Xamsa” yozmoqqa kirishganda o‘zini juda kamtar tutib Nizomiy, Xisrav va Jomiylar agar Ashobi Kahor bo‘lsalar, men ularning to‘rtinchilari, ya’ni yonlaridagi itlari kabi bo‘larman, degan fikrni izhor etadi. Bu misol ham Ashobi Kahor qahramonlari obrazlarining XV-asr Hirot adabiy muhitida qanchalar shuhrat topganini bildirib turadi.

Mazkur hikoyalar Navoiyning umumiy tarixga oid asarining birinchi qismidagi ikkinchi bo‘lagini tashkil qiladi. Uni “Ubbod zikri” deb atash mumkin. Bu bo‘lakda uch obid - Barsiso Obid, Shamsun Obid va Jorih Rohiblar to‘g‘risida hikoya qilinadi. Har bir hikoya ketidan shoir bir bayt bilan aytilgan fikrlarga xulosa yasaydi. Barsiso Obid to‘g‘risidagi hikoya yuz bergan jinoyat evaziga keladigan jazo muhaqqaq ekanini nafs vasvasasiga berilmaslik kerakligini bildiradi.

Navoiyning umumiy tarixga oid asarining uchinchi bo‘limi “Hukamo zikri”dir. Bu hajm jihatidan uncha katta emas. Ammo mazmun e’tibobi bilan juda ulkan. Navoiy bu asarda o‘n uch mutafakkir to‘g‘risida so‘z yuritadi. Ular Luqmon, Fishog‘urs, Buqrot, Buqrotis, Suqrot, Aflotun, Aristotilis, Balinos, Jolinus, Batlimus, Jomasp, Sodiq va Buzurjmehrdirlar.